De commissaris als caddie van de (interim-)leider

De overeenkomsten tussen het golfspel en (interim-)leiderschap: een flinke dosis ambitie, een uitgekiende strategie, een passende risicobereidheid, overtuigingskracht, samenspel, integriteit, hard werken én een beetje geluk, aldus Harald de Graaf, vennoot van Custom Management Interim Directeuren. Ook voor commissarissen ligt er een belangrijke rol op het corporate golfveld.

Het bestaan van een interim directeur is hollen of stilstaan. Tijdens de opdrachten waarvoor we als vennoten van Custom Management worden ingezet regeert vaak de hectiek. Je moet in korte tijd veel nieuwe mensen leren kennen: collega’s, commissarissen (indien aanwezig),  klanten, aandeelhouders en andere stakeholders. Ook producten en processen kunnen nieuw zijn. Tegelijkertijd moet je als tijdelijk bestuurder van buiten snel een analyse van de situatie maken, de vinger op de zere plek leggen en tot actie overgaan.

Meestal moeten we daarbij als interim directeur onder tijdsdruk werken, want er is vaak sprake van problemen bij de bedrijven die onze hulp inroepen. Om een paar aspecten te noemen waarmee veel bedrijven worstelen: tegenvallende cashflow en behoefte aan financiering, een instabiele organisatiestructuur, of bijvoorbeeld het ontbreken van een strategie of de moeizame executie daarvan. Maar ook succesvolle bedrijven hebben soms tijdelijke ondersteuning nodig, bijvoorbeeld om de snelle groei in goede banen te leiden.

Daarbij zie ik een aantal overeenkomsten in het succesvol beoefenen van het golfspel, leiderschap, ons werk als interim directeur en de rol van commissarissen en toezichthouders bij het optimaliseren van bedrijfsvoering en -resultaat:

Formuleer een visie en strategie

Een goed strategisch plan op hoofdlijnen geeft richting bij later te nemen besluiten. Op de golfbaan vertaalt zich dat in vragen als: bestaat het doel uit het verlagen van de handicap, het proberen van nieuwe slagen, of het spelen van een solide ronde zonder onnodig veel risico te nemen? Het hebben van zo’n vooropgesteld plan helpt bijvoorbeeld als je midden in de ronde gesteld staat voor de bekende risk/reward-afweging: met veel risico over een waterpartij spelen, óf een extra tussenslag nemen, maar daarna wel op de green terechtkomen.

Kortetermijnsucces of langetermijnwaardecreatie?

Hetzelfde geldt voor het leiden van een bedrijf. Een heldere strategie geeft richting aan de besluitvorming en het handelen in de dagelijkse praktijk. Is het doel zo veel mogelijk marktaandeel winnen door het realiseren van een zo hoog mogelijk omzet, zowel autonoom als via het doen van acquisities? Of wordt juist gekozen voor beheerste groei en langetermijnwaardecreatie, met een lagere risicobereidheid? Of ligt het accent misschien op transformatie van het businessmodel en investeren in innovatie, om duurzaam succes veilig te stellen in een veranderende markt?

Vertaal het plan naar de organisatie

Goed toezicht begint dan ook bij de strategie: de visie van het bestuur op de toekomst van de organisatie en de uitgezette koers om de doelen te realiseren. Ook onze rol als interim bestuurder begint altijd bij de strategie: een haalbaar en helder plan dat kan rekenen op draagvlak in een organisatie en wordt vertaald naar de rol en de dagelijkse werkzaamheden van management en medewerkers. Want pas dán weten mensen welke beslissingen ze moeten nemen om de gemeenschappelijke doelen te realiseren, binnen de vooraf gestelde kaders.

Heb vertrouwen en pak door

Voortdurende twijfel over de uitgezette koers of een eenmaal genomen beslissing is nooit goed. Niet op de golfbaan en niet in de bestuurskamer. Als je als (interim-)leider na het maken van de juiste afwegingen – natuurlijk in nauw overleg met de raad van commissarissen, indien aanwezig – een keuze gemaakt hebt, dan is het vervolgens van belang om die keuze met overtuiging ten uitvoer te brengen. Zonder vertrouwen in de te verwachten uitkomst, is de kans groter dat het beoogde resultaat niet wordt gerealiseerd. Tegelijkertijd is het de rol van de commissarissen om de voortgang zorgvuldig te monitoren. Juist het hebben van goede checks & balances in de top van de organisatie kan de slagkracht en het resultaat belangrijk verbeteren.

Dus tijdens een ronde langs de holes kies je als golfer de juiste clubs en sla je de bal zo goed mogelijk in de gekozen richting. Hoe sterker de concentratie, hoe krachtiger de swing en trefzekerder de slag, hoe groter de kans op het beoogde resultaat. Óp naar de volgende bal!

Mensen meekrijgen

In het bedrijfsleven zijn overtuigingskracht en het uitstralen van vertrouwen als leider nóg belangrijker. Het golfspel kun je eventueel ook in je eentje beoefenen, maar het realiseren van zakelijk succes kun je als (interim)directeur nooit alleen. Het is cruciaal om draagvlak in de organisatie te creëren voor de strategie en de doelen, en de medewerkers mee te krijgen en gemotiveerd te houden. Ook en vooral als de resultaten aanvankelijk uitblijven. Mocht de gekozen strategie op termijn toch verkeerd uitpakken, dan kun je jezelf als leider in ieder geval niet verwijten dat het je aan overtuigingskracht ontbrak.

Pas op voor zwalkend beleid

Overigens getuigt ook het bijstellen van de visie of het durven terugkomen op een beslissing - bijvoorbeeld omdat de omstandigheden tussentijds veranderen - van leiderschap. Maar doe dat niet te snel. Een turnaround heeft nu eenmaal tijd nodig. Te vaak van koers veranderen leidt bovendien tot zwalkend beleid en brengt de organisatie in verwarring.

Ook hier ligt er een rol voor commissarissen. Zij kunnen een belangrijke rol spelen in het intern en extern uitstralen van vertrouwen in de strategie van de organisatie en het bestuur dat deze moet uitvoeren. Juist als de resultaten aanvankelijk uitblijven. Bovendien moeten commissarissen de continuïteit van de organisatie – ook in leiderschap – helpen waarborgen. Tegelijkertijd moeten ze als toezichthouder de vinger aan de pols houden, toezicht houden op de voortgang, openstaan voor signalen in de organisatie en daarbuiten over het draagvlak voor de strategie en tijdig ingrijpen bij een bal die out of bounds terecht lijkt te komen.

Anticipeer en doorgrond de details

Des te beter voorbereid je bent op de uitdaging die voor je ligt, des te beter het eindresultaat. Bij het golfspel denk je vooraf bijvoorbeeld na over zaken als: wat zijn de weersverwachtingen (regenjas mee…), hoe lang is de baan en mag de bal schoongemaakt en geplaatst worden in geval van een natte baan?

Speel in op externe ontwikkelingen

Hetzelfde geldt voor het leiden van een bedrijf. Welke ontwikkelingen vinden er plaats in de externe omgeving en hoe kan het bedrijf daarop anticiperen en inspelen? Beschikken medewerkers over de competenties en middelen die nodig zijn om de gestelde doelen te bereiken? Ligt er een plan, als er ineens een figuurlijke hoosbui of onweer losbarst?

Als je als golfer of als (interim) directeur in een organisatie achteraf terugkijkt en tot de conclusie komt dat een deel van de onderweg ervaren tegenslag te voorkomen was geweest, dan geeft dat toch een gevoel van onvrede. Regeren is vooruitzien.

Commissarissen kunnen de (interim-)leider hierin bijstaan. Zij kunnen buiten naar binnen helpen brengen, het bestuur of de directie vragen om scenario’s, wijzen op kansen en bedreigingen en de implementatie van de strategie en de executiekracht monitoren om duurzame langetermijnwaardecreatie en de continuïteit van de organisatie te bewaken.

Werk samen met de mensen om je heen

Zowel bij golf als bij het leiden van een bedrijf is het samenspel met mensen belangrijk. Dat heeft niet alleen invloed op het resultaat, maar ook op het plezier waarmee je met elkaar de ronde loopt of de ene na de andere mijlpaal bereikt tijdens een veranderproces in een interim-opdracht.

Blijf overeind na een slechte bal

Bij golf kun je je medespelers niet altijd kiezen, vooral niet in competitieverband. Professionele spelers hebben bovendien een heel team om zich heen van trainers, coaches en uiteraard de caddie, die de tas van de speler draagt. Deze caddie loopt de gehele wedstrijd mee om de speler te assisteren en kan veel invloed hebben op diens gemoedstoestand. Bijvoorbeeld door het geven van adviezen als: niet in een mentaal dal raken na een slechte bal en vooral niet te veel op de zaak vooruitlopen (en in het hoofd de overwinningsspeech al voorbereiden), terwijl er nog een aantal holes te spelen is.

Laat je begeleiden door een caddie

Als leider in een onderneming kun je je medewerkers wél zelf kiezen. Een goed samenspel met de juiste mensen op de juiste plek vergroot de kans op het realiseren van de beoogde doelen en resultaten. Het is belangrijk voor het moreel, de teamgeest en de sfeer op de werkvloer, ook als het minder gaat. Leiders in het bedrijfsleven hebben eigenlijk ook een soort ‘caddie’ nodig: een coach die hen adviseert bij hun bedrijfsmatige ‘speltechniek en -strategie’, maar ook op psychologisch gebied: hoe ga je als leider mentaal om met winst en verlies?

Commissarissen kunnen de rol van caddie voor de dga of de directie vervullen: door als onafhankelijk klankbord en als spiegel te fungeren vóór, tijdens en na de golfronde. Vanuit een basishouding van vertrouwen, maar ook met alertheid en voldoende kritisch vermogen voor alles wat zich op de baan, maar ook in het hoofd van de golfer en in het team afspeelt.

Schaduwmanagement: samen de baan bespelen

Als vennoten van Custom Management fungeren we als elkáárs caddie tijdens interim opdrachten. Elke vennoot wordt tijdens het uitvoeren van een interim opdracht ondersteund door een schaduwmanager: een collega-vennoot die meekijkt en meedenkt en zijn of haar kennis en ervaring deelt. Die nauwe intercollegiale betrokkenheid tijdens interim opdrachten helpt om de bal in zo min mogelijk slagen in de juiste hole te doen belanden.

Houd je aan regels en afspraken

Zowel golf als het zakelijk spel staat of valt met de integriteit van de spelers. De wereldwijd geldende regels voor het golfspel zijn vastgesteld door de R&A (The Royal and Ancient) en de USGA (United States Golf Association). Het toepassen van de regels is aan de speler. Er loopt geen scheidsrechter mee en voor medespelers is ook niet altijd goed te beoordelen wat er gebeurt.

Normen en waarden ter discussie stellen

Integriteit vormt het hart van onze rol als interim directeur: van de aanvaarding van de interim opdracht tot en met de uitvoering, afronding en overdracht. Onze opdrachtgevers moeten er voor honderd procent op kunnen vertrouwen dat we ons onder alle omstandigheden houden aan gemaakte afspraken en voldoen aan wet- en regelgeving. Elke organisatie kent ook ongeschreven regels. Als interim directeur proberen we die zo snel mogelijk te doorgronden en de cultuur van de organisatie te respecteren. We zullen echter ook niet aarzelen om bestaande normen en waarden ter discussie te stellen en cultuur en gedrag te veranderen, als deze een integriteitsrisico vormen voor de organisatie.

Play the ball as it lies

Ook bij golf is de integriteit tijdens het ‘spel’ soms in het geding. Het komt voor dat spelers de ligging van de bal verbeteren om zo de volgende slag wat eenvoudiger te maken. Dit is in strijd met de basisregel play the ball as it lies. Uiteraard is dit prima bij een oefenrondje, maar bij een wedstrijd is het toch ongemakkelijk als je een prijs in ontvangst neemt, terwijl je zelf weet dat je niet alle regels gevolgd hebt.

Speel nooit vals

Bedrijven moeten zich eveneens aan de regels houden. Daarbij gaat het niet alleen om compliance aan wet- en regelgeving, maar ook om het voldoen aan snel veranderende maatschappelijke normen. De integriteit van de spelers in de boardroom en de toon aan de top zijn daarbij bepalend voor het gedrag in de rest van de organisatie. ‘Vals spelen’ wordt hard afgestraft door de samenleving, maar ook door belangrijke externe stakeholders en de eigen medewerkers op de werkvloer.

Ook hier ligt weer een belangrijke rol voor commissarissen. Zij moeten alert zijn op integriteitsrisico’s: wordt het spel volgens de regels gespeeld? Hoe is de tone at the top? Is er sprake van een (on)gezonde cultuur in de organisatie? Zijn er red flags en interne en externe signalen dat niet aan wet – en regelgeving of aan de maatschappelijke normen en waarden wordt voldaan?

Ga (niet) voor een hole-in-one

Heel soms slaat een golfer een bal vanaf de afslagplaats direct in de hole: de zogenoemde hole-in-one. Een snelle zoektocht op internet leert dat dat ook voor de beste golfers een uitzonderlijke prestatie is. Zo heeft Tiger Woods in zijn gehele carrière slecht twintig keer een hole-in-one geslagen, waarvan slechts drie keer in een regulier toernooi. Voor de gemiddelde golfer ligt de kans op een hole-in-one rond de 1 op 25.000 slagen.

Zorg dat de organisatie de groei kan bijbenen

Ook bedrijven slaan zelden een hole-in-one. Het realiseren van die recordomzet en -winst, het veroveren van de positie van preferred supplier of werkgever en het winnen van marktleiderschap: dat lukt bijna nooit in één keer. Sterker nog: als een bedrijf in te korte tijd succesvol wordt, is het risico groot dat de organisatie de groei niet kan bijbenen en liggen problemen met de aansturing, financiering, professionalisering en bemensing op de loer. Dat zien we als vennoten van Custom Management ook gebeuren in onze interim praktijk.

Kortom, een goed resultaat neerzetten als golfer en als (interim)directeur gaat niet vanzelf. De ambities mogen zeker groot zijn, maar het realiseren daarvan vraagt om inzet, doorzettingsvermogen en kennis van zaken. Een raad van commissarissen kan daaraan belangrijk bijdragen.

Zorgdragen voor continuïteit

Natuurlijk is er ook een belangrijk verschil tussen golf en (interim)leiderschap. Het eerste is een spel, waarbij je zelfs niet echt kunt verliezen, maar een slechte score alleen je handicap beïnvloedt. Bij het (tijdelijk) leiden van een onderneming zijn de belangen veel groter: het zorgdragen voor de continuïteit of zelfs redden van het bedrijf, en daarmee het veiligstellen van werkgeverschap, en duurzame langetermijnwaardecreatie. Onze rol als interim directeur is niet vrijblijvend, zoals die van de golfer, maar brengt een zware verantwoordelijkheid met zich mee, die we bij Custom Management volledig omarmen. Hetzelfde geldt voor commissarissen: vanuit een andere rol, maar met een even zware verantwoordelijkheid: een succesvolle toekomt van de organisatie.

Een beetje geluk in het spel...

Toch kan ik ook genieten van de hierboven geschetste parallellen met leiderschap, als ik na een succesvol afgeronde interim opdracht weer eens naar de golfbaan rijd. Zowel de golfer als de interim directeur streeft naar het gewenste resultaat met een flinke dosis ambitie, een uitgekiende strategie, een passende risicobereidheid, overtuigingskracht, samenspel, integriteit en vooral hard werken. En in beide gevallen geldt: een beetje geluk tijdens de uitvoering is ook wel fijn. Net als een ervaren caddie, of een uitstekende raad van commissarissen een grote toegevoegde waarde hebben en het verschil kunnen maken. Dan sla je, héél soms, toch die hole-in-one…

Klik hier voor contact met Harald de Graaf.