Diversiteit & inclusie

Hoe vaak loop je door de fabriek of frontoffice? Draai je wel eens een dag mee op de afdeling klantenservice? Praat je even gemakkelijk met de productiemedewerker als met het management en de staf? Het zijn vragen die commissarissen vaker aan hun directeur of bestuurder zouden moeten stellen, aldus Leo Epskamp, vennoot van Custom Management Interim Directeuren. ‘Leiders moeten hun oor te luisteren leggen binnen de gehéle organisatie.’

‘You’ll get there.’ Die tekst had mijn zoon op zijn arm laten tatoeëren, net voor zijn 21e-verjaardag. Tijdens een feestelijk biertje om zijn coming of age te vieren, viel mijn oog er ineens op. Een tattoo: dat had ik niet verwacht, ik schrok er eerst zelfs even van. Tot ik me realiseerde dat mijn reactie behoorlijk NIMBY was, dat ik tot dan toe weinig oog had gehad voor de schoonheid van wilde planten in mijn keurig aangeharkte achtertuin. In mijn professionele bestaan als interim directeur ervaar ik tijdens elke opdracht de kracht van diversiteit & inclusiviteit, maar kennelijk trok ik de grens bij mijn privéleven. Ik was er onbewust altijd van uitgegaan dat mijn zoon in alles op me leek. Die tattoo was een wake-up call, les en inspiratie ineen. Wat had ik gemist door mijn eigen bias? En vooral: wat had ik hiervan te leren?

Betere besluitvorming

Over die Werdegang schreef ik drie jaar geleden een openhartig verhaal. Ik heb nog nooit zo veel reacties gehad op een column! Kennelijk was er in brede kring onmiddellijke herkenning van de worsteling die we ervaren als we geconfronteerd worden met mensen die van onszelf verschillen. Als professionals onderschrijven we van harte de uitgangspunten en voordelen van diversiteit & inclusie: precies die verschillen zorgen immers voor een verrijking van de besluitvorming in organisaties. Maar de praktijk is vaak nog weerbarstig, vooral als het dichtbij komt.

Waar(door) hapert de bedrijfsvoering?

Terwijl het juist zo belangrijk is om als leidinggevende of directeur je oor binnen de gehele organisatie te luisteren te leggen en open te staan voor (non-verbale) signalen. Dat levert gouden informatie én draagvlak op. De meest relevante kennis binnen een organisatie bevindt zich vaak op de werkvloer. De medewerkers in het primaire proces weten uit eigen ervaring waar de bedrijfsvoering hapert en hebben meestal concrete ideeën en suggesties voor optimalisatie daarvan. Bovendien vragen verandertrajecten om betrokkenheid en initiatief van álle mensen in de organisatie, ook van de productiemedewerker, het secretariaat en de stagiair.

‘Onze directeur komt nóóit op de werkvloer’

Je blik vernauwen tot de directie-etage en niet weten wat er speelt in de organisatie, kan desastreuze gevolgen hebben, zoals een recent artikel in Het Financieele Dagblad laat zien. Een door zijn collega’s zeer gewaardeerde expeditiemedewerker van een worstenfabrikant werd na een dienstverband van 37 jaar door de directie op staande voet ontslagen omdat hij een afgekeurde leverworst mee naar huis had genomen. ‘Diefstal!’ In de fabriek was het gratis meenemen van onverkoopbare worst door medewerkers echter al decennialang gebruik.

De directie en het management van de worstenfabrikant kenden die gewoonte echter niet. Ze kwamen volgens getuigen tijdens de aansluitende rechtszaak nooit op de werkvloer. Dat was een belangrijk argument voor de rechter om het bedrijf te veroordelen tot een schadevergoeding van in totaal 210.000 euro. Op de lange termijn vernietigde het bedrijf zelfs nog méér waarde: door het vertrek van een ervaren expeditiemedewerker en vooral door het geschade vertrouwen in de ondernemingsleiding bij diens achtergebleven collega’s. En dat allemaal voor een afgekeurde worst.

Praatjes, grapjes en schouderklopjes

De moraal van het verhaal: ken de medewerkers en organisatie. Niet alleen de vertrouwde collega’s in management en staf, maar ook in de andere lagen van het bedrijf. Ga op expeditie! Als interim directeur besteed ik de eerste vijf tot tien dagen van een nieuwe opdracht altijd aan gesprekken met zo veel mogelijk mensen en níet alleen op kantoor. Ik loop ook door de fabriek met de productieleider, of door de frontoffice met de verantwoordelijke teamleider. Wat is hun verhaal? Maar ook: hoe groeten de mensen op de werkvloer hun leidinggevende? Wordt er onderweg gestopt voor een praatje, een grapje, of een schouderklopje? Kennen ze elkaar, of duiken medewerkers weg?

Klagende klanten

Voeling krijgen met de (informele) organisatie is essentieel voor het doorgronden van de oorzaak van problemen en het in beweging zetten van het herstelproces. Nog een tip: houd als eindverantwoordelijke regelmatig contact met de afdeling customerservice. De medewerkers daar krijgen de verhalen en ervaringen van (on)tevreden klanten te horen. En om die klant draait het per slot van rekening allemaal. Nog beter: maak ruimte in de agenda om een dag mee te draaien met klachtenafhandeling of klantvragen. Uitermate leerzaam en soms zelfs een aha-erlebnis.

Onbewuste vooroordelen

Ja natúúrlijk, zegt u misschien: contact leggen met de werkvloer is héél belangrijk. Toch gebeurt dat nog onvoldoende, zoals we maar al te vaak merken in onze interim praktijk. Dat heeft alles te maken met de onbewuste vooroordelen die we doorgaans koesteren. Beperk je je in je contacten tot de formele organisatie: de functies en rollen in alleen de bovenste lagen? Laat je je primair leiden door een gemeenschappelijke achtergrond, hetzelfde opleidingsniveau en gedeelde interesses? Of acht je iedereen van belang bij het realiseren van de doelstellingen van de onderneming? Zie en behandel je alle medewerkers – hoe verschillend ook – als gelijken? Ook al hébben ze een tattoo?

B&B Vol Liefde

Openstaan voor alle medewerkers in de organisatie betekent dat je je bewust wordt van je vooroordelen en die laat varen. Het vraagt ook dat je als leider met íedereen kan praten, op elk niveau van de organisatie. Met de een discussieer je over politiek, met de ander praat je over voetbal en met weer een ander over een televisieprogramma als B&B Vol Liefde. Het zijn de ijsbrekers naar open water, naar een waardevrij gesprek dat tot nieuwe inzichten leidt en een beter begrip van de organisatie en de ervaren uitdagingen.

Verbreed je wereld

Hoe stel je je radar optimaal af, om ijsbergen op tijd te leren zien? Begin in je persoonlijk leven. Investeer in een gevarieerde vriendenkring. Pak in plaats van de auto eens de trein of de tram. Ga met een collectebus langs de deur (niet in je eigen wijk!), zie met eigen ogen hoe mensen op zoek gaan naar de laatste dubbeltjes in hun portemonnee en luister naar hun verhalen. Blijf op zakenreis niet in je hotel, maar ga de straat op. Ga in gesprek met GenZ, sta open voor hun meningen en ervaringen.

Verrassing, verrijking en verdieping

De beloning is groot. Juist de verrassend andere kijk van mijn zoon op het leven vervult me met liefde en trots en verrijkt me: niet alleen als vader en mens, maar ook in mijn werk als (tijdelijk) leider van organisaties. Laten we op expeditie gaan, het hekje van onze eigen achtertuin openzetten. Hopelijk kunnen u en ik op die manier het denken over diversiteit & inclusie in onze organisaties en de maatschappij verbreden en verdiepen naar dóen. We’ll get there.

Klik hier voor contact met Leo Epskamp.

NIEUW Masterclass Inclusie en Diversiteit in de praktijk, vrijdag 31 januari 2025
Diversiteit en inclusiviteit onderschrijven is makkelijk. Maar hoe breng je dat als toezichthouder in de praktijk. Meer informatie en aanmelden.
Of neem deel aan het webinar over Inclusie en Diversiteit in de praktijk van het toezicht op 9 december.