Deugdethiek als rode draad
De Goede Bestuurder is een boek met deugdethiek als rode draad. Over besturen met duivelselastieken en toeval bestaat niet.
Het boek De Goede Bestuurder van Pieter Wiersna is de publieksversie van de dissertatie Tussen heiligheid en barbarij - ethiek van het besturen waarop de auteur in oktober 2019 promoveerde aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Over ‘de goede bestuurder’ is al veel geschreven en geregeld wordt deze kwalificatie gebruikt bij het ruime aanbod van trainingen en seminars waar bestuurders hun kennis en praktijkervaringen kunnen toetsen en verder ontwikkelen. Binnen dit ruime aanbod voegt dit boek daadwerkelijk iets toe; het gaat uit van filosofische zienswijzen, met de deugdethiek als rode draad. Het beschrijft de bestuurder die denkt en handelt vanuit de deugdethiek, zich daarbij opstellend als de drager van een ambt dat hij/zij op integere wijze uitoefent. Menig filosoof wordt aangehaald, waarbij het gedachtegoed van met name MacIntyre ruim aan bod komt. Zijn opvattingen worden extra onder de loep genomen, kritisch getoetst aan andere filosofen en voorzien van de eigen opvattingen van de auteur. Het boek is geen page-turner geworden; het is stevige kost, maar het voedt je wel op aangename wijze!
Bestuurlijk of moreel juist?
Het is een gedegen opgezette beschouwing van de moreel-ethische onderstromen van het fenomeen besturen. Diverse vragen komen aan de orde, waaronder: als iets bestuurlijk juist is, is het dan ook moreel juist? Hoe houd je koers op het belang van de interne waarden van een organisatie? Bij de uitwerking van deze vragen is het plezierig te weten dat wijsgeren ons daarbij ten dienste staan met opvattingen die vele jaren overleefd hebben en nog zeker actualiteitswaarde hebben. De auteur laat die kennis uitkristalliseren in opvattingen over de goede bestuurder. Hij voert een pleidooi voor het sterker benadrukken van de deugd van de dienstbaarheid en zorgzaamheid bij bestuurders, waarbij hij bestuurders beschouwt als ambtsdragers.
Besturen met duivelselastieken
Zeer treffend is het thema van de onderlinge dynamiek binnen de driehoek staat, markt en samenleving beschreven tegen deze filosofische achtergrond. Midden in die driehoek bevindt zich de ‘derde sector’ waartoe in het West-Europese denken de gezondheidszorg behoort. De auteur schets het beeld van de besturingsdynamiek binnen die driehoek. Hoe handelt de bestuurder midden in dit spanningsveld vanuit de deugdethiek? Deze benadering roept bij mij het beeld op van ‘besturen met duivelselastieken’ dat door Kim Putters in 2009 bij de aanvaarding van zijn leerstoel aan de Erasmus Universiteit werd uitgesproken. De context is wel anders, maar het principe hetzelfde. Dat is geen toeval want de auteur was jarenlang programmadirecteur van de Master Class voor zorgbestuurders aan het Centrum voor Zorgbestuur van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij heeft dus veel bestuurders met dit thema in de weer gezien. Vanuit die ervaring heeft hij zijn opvattingen gescherpt; dat geeft een extra dimensie aan dit boek. Wat dat betreft is de pen van de auteur niet alleen in de Nijmeegse inkt, maar ook in de Rotterdamse inkt gedoopt, wat symbolisch staat voor de belangrijke combi van filosofie & management.
Toeval bestaat niet
Dat toeval niet bestaat wordt ook zichtbaar in het feit dat kort tijd na het verschijnen van dit boek bekend werd dat Paul van Tongeren de nieuwe Denker des Vaderlands is geworden. Van Tongeren is emeritus-hoogleraar wijsgerige ethiek aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, de plek waar de auteur gepromoveerd is. Ook Van Tongeren stelt de morele waarden vanuit de deugdethiek centraal. De auteur verwijst in zijn boek meermaals naar diens denken. Ik ga ervan uit dat er de komende jaren in de publieke opinie meer aandacht zal komen voor de deugdethiek. En dan is het goed om dit boek bij de hand te hebben!
