Duwtje in de rug
Interessant artikel op Commissarissen.nl door governance deskundige Daniëlle Melis. Geldt het principe van nudgen ook voor governancecodes vraagt ze zich af in een artikel. Leiden governancecodes tot gewenst gedrag? Nudgen is een term uit de gedragspsychologie. Nudge betekent letterlijk: duwtje. Feitelijk geef je dus met nudgen ongemerkt een zetje in de goede richting. Door te nudgen ga je uiteindelijk als vanzelf een goede keuze maken. Bekendste voorbeeld is de vlieg in het mannenurinoir. Die vlieg zorgt voor beter mikken en minder morsen bij het urineren. Ander voorbeeld: door fruit op ooghoogte in het schap te leggen en ongezonde etenswaren lager, krijgen mensen als vanzelf een zetje in de rug om voor gezond te kiezen. Is nudgen middels codes ook een goede keuze voor goed bestuur? Helpen de governancecodes en de best practices om automatisch tot goed besturen te komen? Deels zijn de codes verplichtend, maar er zit ook onbewuste druk onder. Het artikel geeft geen eenduidig antwoord. Melis: ‘Een wetenschappelijk verantwoord antwoord op het effecitiviteitsvraagstuk is lastig te geven.’
Beloning
Ook op andere terreinen kun je je afvragen of nudgen, een duwtje in de rug geven, helpt. Bij ING en de discussie over het salaris van topman Ralph Hamers, heeft de eerdere maatschappelijke discussie als duw in de goede richting niet tot ander gedrag bij de RvC geleid. Met oud-premier Jan Peter Balkenende in de RvC is er – ondanks de maatschappelijke druk - niet veel veranderd ten opzichte van de tijd van voorganger Wim Kok. De RvC heeft geen ‘nudge’ gevoeld om beloning een wenselijke richting in te duwen. In tegenstelling zelfs. Maar daarbij rekende ING buiten de ‘nudge’ van politiek en maatschappij. Die druk was, ongemerkt, toch sterker. De maatschappelijke partijen willen nadrukkelijk dat er paal en perk gesteld wordt aan extreme beloningen. Het duwtje in de rug door de publieke opinie heeft er uiteindelijk toe geleid dat er wel degelijk iets is gebeurd. Nudgen heeft dus geholpen. Er zit een vlieg in het urinoir van belonen.
Chairman’s letter
Nog een voorbeeld van nudgen. In het onderzoek van Mijntje Lückerath-Rovers naar de verslaglegging door de RvC in jaarverslagen, constateert ze dat er vooruitgang zit in transparantie in het RvC-verslag. Was het in 2011 nog niet veel soeps, vijf jaar later signaleert Lückerath in een opiniestuk in het FD aanzienlijke verbeteringen. ‘Ze worden informatiever, maar het kan nog beter.’ Gedwongen door codes of niet, ergens is er een duwtje in de goede richting gegeven. Voorbeeldgedrag in deze helpt zeker. Lückerath schrijft dat de ‘chairman’s letter’ steeds meer in zwang komt. Ze noemt het voorbeeld van ASML dat middels een interview met de chairman, meer openheid van zaken geeft. Lückerath: ‘Wij zien dat RvC-verslagen waarbij de voorzitter nadrukkelijk zelf de pen ter hand heeft genomen, veel informatiever zijn dan bedrijven waarbij de secretaris het verslag schrijft. De voorzitter durft simpelweg meer te zeggen.’ Mooi voorbeeld voor andere bedrijven die nog een zetje in de rug nodig hebben.
Is Ajax blind?
Ajax kan ook wel een zetje in de rug gebruiken na dit seizoen weer een titel te zijn misgelopen. Het rommelt al tijden in het bestuur en directeur Edwin van der Sar zit op de wip. Ajax heeft oud-aanvoerder van de club Danny Blind voorgedragen als lid van de raad van commissarissen. In de vorige Governance Update vroegen we of dat wel kan: is Blind niet te veel voetballer en te weinig bestuurder? Ofwel: is hij er wel voor alle stakeholders? Hoewel het een kleine steekproef betreft, vindt veertig procent van de respondenten de aanstelling van Blind een diskwalificatie van het vak van commissaris. Dat er nu wel voetbalkennis in de raad vertegenwoordigd is, vindt slechts een kleine minderheid (13%) van belang. Voetbalprof In de profielschets van de RvC van Ajax staat dat er minstens één lid ‘kennis en ervaring op het gebied van professioneel- en amateur voetbal’, moet hebben. Daaraan voldoet Blind dus zeker. Maar er wordt meer geëist van een commissaris bij Ajax. We leggen Blind langs de profielschets zoals Ajax die op de website heeft staan.
1. De commissaris moet maatschappelijke ervaring hebben met een dusdanig inzicht in het bedrijfsleven dat hij of zij praktisch kan functioneren in de Raad van Commissarissen. Daar kun je bij Blind serieuze vraagtekens bij zetten. Ervaring in het bedrijfsleven heeft hij niet of nauwelijks.
2. De commissaris bij Ajax moet in staat zijn, ook qua beschikbare tijd, het beleid van de directie en de algemene gang van zaken binnen de NV tijdig en op adequate wijze te controleren en te stimuleren en de directie in de voorbereiding en uitvoering van het beleid met advies bij staan. Tijd heeft Blind zeker. Hij is geen trainer en heeft geen club. Als analist kun je een commissariaat er wel bij doen. Stimuleren zal ook wel lukken, controleren is toch een vak apart. Als voetballer was Blind verdedigend in control, of hij Ajax nu op adequate wijze kan aanvoeren, is een uitdaging.
3. De commissaris bij Ajax moet in staat zijn om ten opzichte van de andere leden van de Raad van Commissarissen en de directie onafhankelijk en kritisch te opereren en om bij ontstentenis van de directie maatregelen te nemen om in de leiding van de onderneming te voorzien. Heeft Blind voldoende leidinggevende kwaliteiten, anders dan leidinggeven aan een elftal? Is hij voldoende kritisch in de wetenschap dat hij moet samenwerken met mensen waar hij nog samen mee heeft gevoetbald? Vragen die bij een sollicitatiegesprek toch aan de orde gekomen moeten zijn. Zal Blind primair voor het voetbal kiezen, of moet hij ook het miljoenenbedrijf Ajax runnen? Is hij sterk genoeg om spelers als De Ligt, Kluivert, Van Beek en De Jong te behouden voor de supporters (stakeholders) of zwicht hij toch voor de vele miljoenen die verkoop van een speler oplevert? Een mooie toezichtcasus om over een paar jaar nog eens naar terug te kijken.
Rugdekking geven
Bij voetbalclubs worden vaker ex-spelers benoemd in de RvC. Het kan en president-commissaris Leo van Wijk cum suis zullen niet zo maar iets hebben gedaan. Ze zullen vermoedelijk nadrukkelijk behoefte hebben gehad aan voetbalkennis in de raad. Maar er zijn ook voldoende voorbeelden dat een ex-voetballer als commissaris verkeerd uitpakt. Johan Cruijff was een typisch voorbeeld van hoe je je als commissaris niet moet gedragen. Blind is Cruijff niet en misschien is hij gewaarschuwd. Kijken of hij de vlieg in het urinoir is die Ajax weer de goede kant op kan krijgen. Het broodnodige zetje in de rug. Als verdediger deed Blind niet anders dan duwtjes in de rug geven en zijn team van rugdekking voorzien. In de termen van Monty Python: Nudge, nudge, wink, wink, say no more, say no more!