Hoe blijf je als toezichthouder van waarde?

Toezicht houden op waarden vraagt om bewustwording van het eigen morele kompas. Hoe zorg je als toezichthouder dat deze waarde continu op het netvlies blijft en dat in lijn daarmee wordt gehandeld? Om antwoord te geven op deze vragen, koos de NVTZ voor het thema ‘Van waarde blijven’ voor het lustrum(festival).

Een van de principes uit de Governancecode Zorg luidt:

‘De raad van bestuur en raad van toezicht hanteren waarden en normen die passen bij de maatschappelijke positie van de zorgorganisatie. De maatschappelijke positie van zorgorganisaties vraagt om daarbij passende waarden. Naast algemene waarden als integriteit, aanspreekbaarheid, betrouwbaarheid, zorgvuldigheid, professionaliteit, openheid en transparantie maar ook doelgerichtheid en doelmatigheid, gaat het om door iedere zorgorganisatie zelf te bepalen waarden, passend bij haar eigen positie en doelstellingen.’

Maar hoe worden deze waarden bepaald? En hoe zorg je er als bestuur en toezichthouder voor dat deze waarden niet verloren gaan, maar de rode draad van het handelen binnen de (zorg)organisatie (blijven) vormen? 

Verschuivende maatschappelijke opvattingen

De organisatie van zorg en welzijn binnen onze samenleving is vandaag de dag complexer dan ooit, en verschuift en verandert continu door politieke, economische, maatschappelijke en wetenschappelijke invloeden. Ook maatschappelijke opvattingen over wat goede zorg is verschuiven. Dit alles heeft gevolgen voor de governance van zorg- en welzijnsorganisaties. Wanneer ben je als toezichthouder van waarde en hoe houd je toezicht op waarden? Bewustwording van het eigen morele kompas en hoe dit zich verhoudt ten opzichte van de waarden van de organisatie waarop toezicht gehouden wordt is hierbij belangrijk. Misschien nog wel belangrijker is de vraag hoe je ervoor zorgt dat deze waarde niet verloren gaat. Hoe zorg je ervoor dat deze waarde continu op het netvlies blijft en dat in lijn met deze waarde wordt gehandeld? Met andere woorden: hoe blijf je als toezichthouder van waarde?

Levend houden van de dialoog

De NVTZ (Nederlandse Vereniging van Toezichthouders in Zorg en Welzijn) ziet ‘van waarde blijven’ als een kernpunt van (toezicht in) zorg en welzijn en wil graag een voortrekkersrol vervullen bij het levend houden van de dialoog en de gedachtevorming hierover. Het is dan ook niet verrassend dat de vereniging voor haar vijfde lustrum heeft gekozen voor het thema Van waarde blijven. Gedurende het lustrumjaar is aan de hand van een aantal thema’s, activiteiten en deelprojecten naar het begrip ‘waarde’ gekeken. Denk hierbij aan de waarden die in (bijzondere) locaties of in de naam van een instelling verscholen liggen, maar ook aan bijvoorbeeld de waarde van goede scholing van toezichthouders. Wat als waardevol wordt ervaren is erg divers, individueel bepaald en veranderlijk, maar vaak ook maatschappelijk of cultureel beïnvloed. En juist deze diversiteit van waarden en het in lijn daarmee denken en handelen, heeft ook weer grote waarde in zich. Hoe kan deze diversiteit onze samenleving materieel en immaterieel verrijken? Ook deze vraag stond centraal tijdens het lustrumjaar van de NVTZ.

De waarde van diversiteit

De speciaal voor het lustrum ingestelde werkgroep Diversiteit van de NVTZ ging het afgelopen jaar op pad met de vraag wat er geleerd kan worden in termen van besturen en organiseren van mensen met diverse achtergronden. Bij diverse achtergronden gaan zij uit van alle aspecten waarop mensen van elkaar verschillen: de zichtbare aspecten, zoals leeftijd en huidskleur, maar ook de minder zichtbare aspecten, zoals culturele en sociale achtergrond, competenties, werkstijlen, leerstijlen en levenswegen. Ze gingen op zoek naar de waarden die voor de toekomst van besturen en organiseren niet verloren mogen gaan, bijvoorbeeld omdat we ze niet gezien hebben of omdat ze niet onderzocht zijn. Naar datgene wat ertoe doet en niet naar wat voor de hand ligt, vluchtig en voorbijgaand is. Naar datgene wat van waarde is en moet blijven voor toekomstige raden van toezicht omdat het ‘toe-zien’ in termen van diepte, scherpte, breedte, helderheid, contrast en focus verrijkt. Aan de hand van columns, interviews, foto’s en persoonlijke verhalen heeft de werkgroep geprobeerd leden van de NVTZ te laten reflecteren op de waarde van diversiteit. In zijn verhaal ‘Diversiteit: hype of goudmijn? deelde Abdelilah el Barzouhi zijn kijk op diversiteit als hot topic, geïnspireerd door de documentaires van Micheal Moore. In Governance Update van juni 2018 deelde Monica Haimé in haar essay ‘De manier waarop doet ertoe!’ haar persoonlijke verhaal en hoe zij diversiteit hierdoor als zeer waardevol ervaart.

Multiculturele achtergronden binnen raden van toezicht

Tijdens een interview met Lisette Mattaar, directeur van Humanity House in Den Haag, werd gesproken over omgaan met andere culturen en hoe je diversiteit een plek kunt geven in de samenleving. Humanity House laat het menselijke verhaal zien van vluchtelingen en biedt een ontmoetingsplek voor mensen en organisaties die zich bezighouden met humanitaire thema's als conflict, gelijke rechten, vrijheid van meningsuiting en migratie. Frank Seine, directeur Avicenna Academie voor Leiderschap, scheef een persoonlijk verhaal over zijn kijk op diversiteit: Wat is de toegevoegde waarde van meer van hetzelfde? Hierin kijkt hij onder meer naar multiculturele achtergronden binnen raden van toezicht, maar ook naar de NVTZ Academie in relatie tot dit onderwerp en zijn eigen ervaringen. Tijdens een interview met topdesigner Omar Munie, die als kind vanuit Somalië naar Nederland vluchtte, vertelt Omar over hoe hij diversiteit als grote meerwaarde ziet en stimuleert hij iedereen om de kracht daarvan in te zien. Nu, jaren later, is Omar Munie een voorbeeld en inspiratie voor menig ondernemer. Met deze bijdragen belicht de NVTZ op verschillende manieren welke waarde diversiteit met zich meebrengt.

Tweedaags lustrumfestival

Tijdens het lustrumfestival in het Evoluon in Eindhoven op 8 en 9 november 2018 kwamen de activiteiten en projecten van het lustrumjaar van de NVTZ samen. Leden en andere geïnteresseerden in governance en/of zorg en welzijn konden zich één of beide dagen laten verrassen door bijzondere en inspirerende perspectieven op waarde. Door de festivalopzet konden deelnemers zelf kiezen waar ze meer over wilden weten, om zo een eigen waardevolle dag te ervaren. De eerste dag werd tijdens twee interactieve paneldiscussies teruggeblikt op 25 jaar waarden in zorg en welzijn, dan wel vooruitgekeken naar de toekomst van zorg en welzijn. Tijdens de masterclass Changing the world in one hour, gingen de deelnemers aan de slag met grote vraagstukken in de gezondheidszorg, om hiervoor met behulp van creatieve technieken, nieuwe wegen te vinden om waarde te behouden.

Nieuwe balans zoeken

Tijdens de tweede festivaldag werd het thema Van waarde blijven beleefd vanuit drie verschillende werelden: de samenleving, de praktijk van zorg en welzijn en governance. Het programma opende met een aantal inspirerende plenaire sprekers. Prinses Laurentien liet namens de Missing Chapter Foundation zien hoe kinderen ons een spiegel kunnen voorhouden. Door het stellen van goede vragen, komen zij dichter bij de intuïtieve antwoorden die volwassenen verloren zijn. André Rouvoet, voorzitter Zorgverzekeraars Nederland, ging samen met de deelnemers op zoek naar dieper liggende waarden. Deze zoektocht naar diepere waarden kan ook handvatten bieden voor de keuzes die we moeten maken, daar waar door schaarse middelen altijd beperkingen zijn aan de realiseerbaarheid van mogelijkheden. Victor Groothengel, general manager Philips Health Systems Benelux, vertelde hoe een samenleving in opvattingen, verlangens en technologische mogelijkheden steeds weer een nieuwe balans moet zoeken. Techniek wordt hierbij steeds meer onderdeel van het dagelijks leven van mensen en daarin liggen sleutels voor gezondheidsbevordering.

Met elkaar in gesprek gaan

Na de lunch werden de aanwezigen uitgenodigd om de drie werelden zelf te ontdekken, in de vorm van verschillende werksessies. In alle - in totaal achttien - werksessies, werd aandacht besteed aan waarde binnen de verschillende aspecten van zorg en welzijn. Naast de werksessies konden deelnemers op een gevarieerde markt verspreid over de drie ringen van het Evoluon met elkaar in gesprek gaan over waarden binnen zorg en welzijn. Anouk Saleming gaf in haar afsluitende gedicht een mooie samenvatting van de dag.

Van waarde blijven in de toekomst

Stilstaan bij de vraag hoe zorgprofessionals, bestuurders en toezichthouders van waarde kunnen zijn én blijven is vanzelfsprekend niet beperkt tot een (lustrum)jaar, maar is van alle tijden en blijft belangrijk. Reflecteren op de rol als toezichthouder kan hierbij behulpzaam zijn. Zoals Alex Brenninkmeijer in zijn voorwoord van de Reflectiegids van de NVTZ zegt: Wat zijn de meest waardevolle momenten tijdens een bijeenkomst van de raad van toezicht? Welke gebeurtenissen gedurende het werk van de raad van toezicht hebben toegevoegde waarde, een opmerkelijke toegevoegde waarde? En hoe kunnen zulke momenten gecreëerd worden? Ook de komende tijd zullen leden binnen de NVTZ op allerlei manieren aangespoord worden om na te denken over van waarde blijven.

Klik hier voor een impressie van beide festivaldagen.