Commissaris moet juist nú brug helpen slaan naar langetermijndenken bestuur

Post-COVID-19-toezicht
Rvc kan klankbordrol vervullen bij herstel maatschappelijke onevenwichtigheid

Nu de coronacrisis langer duurt dan verwacht, worden de economische en sociale gevolgen steeds zichtbaarder. Tegelijkertijd worden we ons meer bewust van wat luxe is en wat echt noodzakelijk is en bijdraagt aan het welzijn van mensen. De commissaris kan als klankbord het bestuur inspireren om de balans te vinden tussen actuele uitdagingen en langetermijnwaardecreatie, constateert Nancy Kamp-Roelands, Associate Partner EY Accountants.

In deze coronatijd worden we geconfronteerd met ongekende uitdagingen, waarbij gezondheid voorop staat. Daarnaast worden we geconfronteerd met economische en sociale gevolgen van de crisis. Er vallen ontslagen, er ontstaan betalingsproblemen, leveringsproblemen en het aantal faillissementen neemt toe. Kortom, de gehele keten, die voor de coronacrisis zo vanzelfsprekend leek, is doorbroken.

Ecologische en sociale onevenwichtigheid herstellen

Het lijkt in deze crisis niet gepast om over de langere termijn na te denken. Toch ik wil u als commissaris vragen om juist ook nu als klankbord voor het bestuur te fungeren. De crisis vraagt om een evaluatie van de validiteit van het bedrijfsmodel. In hoeverre is dit nog passend, in een tijd waarin we met onze neus op de dieperliggende oorzaken van deze crisis zijn gedrukt, namelijk de ecologische en sociale onevenwichtigheid? Er is dan ook een roep om bedrijfsmodellen, bedrijfsprocessen, producten en diensten te verduurzamen zodat dit evenwicht op langere termijn hersteld kan worden. Dit vraagt om een focus op het creëren van economische, milieu- en sociale toegevoegde waarde. Hierbij worden belangen van alle stakeholders in ogenschouw genomen. Binnen de Europese Commissie is een enorme slagkracht gaande om een (ecologische) duurzame economie te bouwen. De in januari 2020 gesloten Green Deal heeft dit verder versneld. Ook de overheid stelt in haar reddingspakketten de eis van duurzaamheid.

Aandacht voor zes gebieden

Duurzaamheid is een breed begrip, breder dan alleen milieu. Als we vanuit dit langetermijnconcept kijken, dan gaat het om waardecreatie voor een brede groep stakeholders, inclusief toekomstige generaties. De onderneming heeft een continue interactie met zes typen bronnen en kan met betrekking tot elk van deze bronnen waarde creëren. Deze bronnen zijn door de International Integrated Reporting Council aangeduid als kapitalen. Naast het financiële kapitaal, zijn er andere vormen van kapitaal nodig: het menselijk kapitaal (werknemers en management), de (IT-)infrastructuur en activa om producten en diensten te genereren, de relaties/het netwerk en maatschappij, het natuurlijk kapitaal, en innovaties en patenten. Financieel stond altijd al centraal en de laatste jaren is de aandacht voor milieu enorm toegenomen. Er zijn dus echter ook nog vier andere kapitalen. Juist COVID-19 laat zien hoe relevant innovatie, de zorg voor werknemers en een goede infrastructuur zijn. De crisis laat ook zien hoe de verschillende kapitalen met elkaar verbonden zijn.

Langetermijnwaardecreatie post-COVID-19

Om kortetermijnacties te nemen gaat het erom hoe de onderneming er post-COVID-19 uitziet. Dit betekent de volgende zaken scherp krijgen: wat is de kerntaak van de onderneming, welke producten en diensten dragen nu en in de toekomst bij aan een maatschappelijke behoefte, op welke gebieden is innovatie nodig, wat is in dat kader de benodigde competentie van werknemers, wat betekent dit nu al voor het personeelsbestand en de opleidingen en wat betekent dit voor de keten van leverancier tot en met de eindgebruiker? Wat is de impact van de versnelde digitalisering, zoals het thuiswerken en de online dienstverlening, wat betekent dit voor de kwaliteit van de IT- infrastructuur. Zaken als gezondheid en welzijn, preventie van discriminatie, diversiteit, gelijkwaardige beloning, zowel in de eigen organisatie als de keten, waren altijd al belangrijk, maar vragen nu nog meer aandacht. Het International Corporate Governance Network roept in een statement bijvoorbeeld op tot meer aandacht voor gezondheid en welzijn van werknemers. Om milieueffecten te reduceren zullen innovaties die zijn gericht op circulariteit toenemen. Er zal meer gekeken worden hoe stabiliteit van de gehele leveranciers- en afnemersketen gewaarborgd kan worden.

Inbedding in governance en remuneratie

Met betrekking tot de governancestructuur is duidelijk geworden dat risicomanagement met betrekking tot niet-financiële aspecten relevant is. COVID-19 is een totaal onverwachte gebeurtenis. Ondernemingen die meer interactie hebben met hun omgeving zijn wendbaarder. Ook is een relatie tussen een op langetermijnwaardecreatie gerichte strategie en variabele beloning nodig. Hoewel dit is vastgelegd in de herziene Corporate Governance Code, blijkt dit niet evident te zijn. Uit recent onderzoek naar de transparantie over de bestuurdersbeloningen en langetermijnwaardecreatie bij AEX- en AMX-fondsen over het jaarverslag 2018 van mij en RUG-collega Marcus Looijenga, blijkt dat 24% van de ondernemingen langetermijnwaardecreatie uitsluitend vanuit een financieel perspectief interpreteert of niet transparant is. Van de 76% ondernemingen die wel informatie opneemt over langetermijnwaardecreatie als onderdeel van de variabele beloning, koppelt slechts 8% dit aan alle doelstellingen voor langetermijnwaardecreatie in de strategie. Het merendeel (61%) koppelt dit aan een paar doelstellingen, 16% aan slechts één doelstelling (vooral milieu) en 15% heeft langetermijnwaardecreatie of sustainability niet geoperationaliseerd.

Wat kunt u als commissaris doen?

Hoewel langetermijnwaardecreatie al jarenlang via verschillende benamingen de aandacht vraagt, zien we nu een duidelijke versnelling in de inbedding daarvan in de kernprocessen van ondernemingen. Daarom noem ik hieronder vier punten waaraan de raad van commissarissen (rvc) kan denken, niet zozeer vanuit haar toezichtrol, maar juist vanuit haar klankbordrol.

  1. U kunt bestuurders uitdagen inzichtelijk te maken wat zij verstaan onder langetermijnwaardecreatie en hoe zij daar invulling aan geven en welke verbanden zij zien tussen de verschillende aspecten van waardecreatie.
  2. U kunt via gerichte vraagstelling het bestuur uitdagen zodat het gepercipieerde spanningsveld tussen langetermijnwaardecreatie en uitdagingen op de korte termijn inzichtelijk wordt en het bestuur geïnspireerd wordt verschillende mogelijkheden te onderzoeken om eventuele bottlenecks weg te nemen.
  3. U kunt als rvc voorbeelden geven van ‘good practices’ die laten zien dat dergelijke complexe processen en beslissingen niet met een ‘naar binnen’ gerichte blik worden genomen, maar dat juist ook inzicht van buitenaf nodig is. Dan kan via een dialoog met stakeholders en onderzoek naar relevante externe ontwikkelingen op langere termijn, de impact daarvan op de onderneming en de impact die de onderneming kan hebben op belangrijke maatschappelijke thema’s. Dit vergroot ook het draagvlak.
  4. U kunt het bestuur uitdagen of de visie en operationalisering van langetermijnwaardecreatie voldoende geborgd is in de organisatie - niet alleen in de top, maar door de organisatie heen - en hoe gestimuleerd wordt dat werknemers vanuit hun eigen verantwoordelijkheid een belangrijke bijdrage kunnen leveren.

Competenties ontwikkelen voor klankbordrol

Voor de rvc betekent dit ook dat er voldoende competentie binnen de raad moet zijn om als klankbord te kunnen functioneren. Het gaat niet om eenmalig klankborden, dit zal gedurende het jaar een plaats moeten krijgen in de besprekingen. De competentie kan binnen de rvc zelf aanwezig zijn, maar deze kan zich ook laten informeren door deskundigen of laten ondersteunen door bijvoorbeeld een stakeholderpanel, dat wellicht binnen de governancestructuur van een organisatie al aanwezig is.

Informatie- en inspiratiebronnen

Verdere inspiratie kunt u vinden in een EY Nederland audio-webcast onder leiding van Jan Peter Balkenende over Leiderschap in een nieuwe realiteit, een recente EY EMEIA webcast over long term value en een publicatie van EY samen met de Coalition for Inclusive Capitalism die laat zien hoe langetermijnwaardecreatie geoperationaliseerd kan worden.

Meer informatie

Meer informatie over prof. dr. Nancy Kamp-Roelands RA kunt u vinden op https://www.ey.com/en_nl/people/nancy-kamp-roelands en https://www.rug.nl/staff/a.e.m.kamp-roelands/cv