‘Mars-reep in essentie niet anders dan een knieoperatie’

Boekbespreking

In De ingreep pleit Peter Bennemeer voor minder complexe en radicaal anders georganiseerde zorg. Relevant boek voor toezichthouders in de zorg. Over het krachtenveld in de zorg.

Peter Bennemeer was zeven jaar baas van ziekenhuis Bernhoven in Uden. Daarvoor werkte hij bij corporates als Mars, Kellogg’s en Heinz. In De ingreep beschrijft hij hoe hij heeft getracht om corporate inzichten in de zorg binnen te brengen. Hij vergelijkt de zorg met de Apollo 13 in nood. ‘Als daar de protocollen waren gevolgd, hadden we de astronauten nooit levend beneden gekregen. Alleen door radicale keuzes is het in 1970 wel gelukt.’ En zo zou de zorg ook radicaal moeten veranderen betoogt Bennemeer in zijn boek De ingreep, over de bestuurlijke herinrichting van ziekenhuis Bernhoven in Uden. Een pleidooi voor het schrappen van onzinnige zorg. ‘Er is geen enkele reden dat zorgkosten stijgen.’

Verkiezingen

Aan de vooravond van de Tweede Kamerverkiezingen zou het volgens Bennemeer van lef getuigen als er politieke partijen opstaan die in hun programma zouden opnemen dat er wel minder geld naar de zorg kan. ‘Het sentiment is er nu in coronatijd totaal niet naar. Iedereen roept dat er juist meer geld naar de zorg moet. Maar geld is niet de issue. De zorg heeft primair een logistiek en bestuurlijk/organisatorisch probleem. Schrap je onzinnige zorg, kun je met minder geld uit. Als we de zorg betaalbaar willen houden, moet het radicaal anders.’ Voor toezichthouders is het interessant boek omdat Uden alle artsen, tegen alle tradities in, in loondienst heeft gekregen. Voldoende interessante inzichten in De ingreep voor toezichthouders in andere ziekenhuizen/zorginstellingen om eens tot zich te nemen.

Zorg is veel te complex

Muren gingen omver in Uden, heilige huisjes werden gesloopt. Artsen kwamen in loondienst, er kwamen converteerbare obligaties en dokters werden in de lead gezet. Een revolutie in zorgland. Met een opmerkelijke missie: de zorg niet laten groeien maar juist laten krimpen! Het is vloeken in de zorgkerk waar volgens Bennemeer vooral aan de volumeknop (en dus omzet voor de dokter en het ziekenhuis) wordt gedraaid. Met de zorgverzekeraar werd in het nieuwe model afgesproken dat Bernhoven langjarig werd gesteund, in ruil voor minder productie. Bennemeer: ‘Het echte probleem van de zorg is dat we het veel te complex hebben gemaakt. Het is organische gegroeid en veranderingen gingen gepaard met nieuwe regels en zo het stapsgewijs verhogen van de complexiteit. Dat komt voort uit een dilemma. In de zorg hebben we de neiging om op microniveau te organiseren. Praat je met een medisch specialist -en de medisch specialist is net als de verzekeraar een machtsfactor in het ziekenhuis-  gaat het altijd om de casus van de individuele patiënt. Het gaat altijd over leven en dood. En dan is er emotie. We moeten zorg veel meer macro gaan aanvliegen. Holistisch naar een ziekenhuis en de sector in zijn geheel kijken. We organiseren de zorg nu op basis van vooral uitzonderingen. Daar wordt het complex van. Zorg moet veel simpeler worden. Mede daarom hebben we in Bernhoven alle dokters in loondienst genomen.’

Buitenstaanders geweerd

Wat Bennemeer in zorg ziet, is dat buitenstaanders vooral worden geweerd. De zorg vindt zichzelf uniek en daar passen geen buitenstaanders in. De zorg is per definitie ook risico-avers en werkt louter op basis van protocollen. ‘Maar met alleen protocollen hadden we de astronauten van de Apollo 13 niet heelhuids op aarde teruggekregen.’ Volgens Bennemeer is in feite een knieoperatie niet anders dan een Mars-reep produceren. Het gaat om het goed structureren van processen, de logistiek. Doe je dat, kun je veel efficiënter organiseren. Een ziekenhuis is nu eigenlijk een Heinz (product), KPN (verbinding) en PWC (advies) ineen. Drie businessmodellen in één bedrijf. Dat kan, maar dan moet je het wel gestructureerd organiseren. ‘Nu gooien we drie businessmodellen op één hoop, wordt het complex en gaat het mis.’

Onzinnige zorg

In De ingreep pleit Bennemeer vooral voor het schrappen van onzinnige zorg. Volgens Bennemeer is 15 to 25% van alle zorg helemaal niet nodig. En veel ziekenhuiszorg kan ook veel beter buiten de ziekenhuismuren, veel goedkoper, worden aangeboden. Maar in een ziekenhuiswereld waarin de volumeknop leidend is, is dat vloeken in de kerk. Door de dokter in de lead te zetten, wil Bennemeer een patroon doorbreken. Dwingen de medisch specialist holistisch in het ziekenhuisbelang te laten denken. Maar die dokter is juist een specialist, en geen generalist. Kan die dokter die managerial taak wel aan? Bennemeer: ‘Dat is inderdaad een uitdaging. Veel dokters kunnen inderdaad niet managen Je moet zoeken naar specialisten die naast een medisch ook een bestuurlijk DNA hebben. En daarna is het samen op de tandem. De dokter moet samen met de bedrijfskundig managers leidinggeven aan de organisatie. Niet in de vorm van duaal management; de dokter is de baas. Anders voelt hij de verantwoordelijkheid niet. Daarom hebben we ook een systeem van aandeelhouderschap met converteerbare obligaties ingevoerd in Bernhoven. Ook daardoor gaat de medisch specialist zich verantwoordelijk voelen voor de gehele organisatie. Als het beleid is “minder onzinnige zorg”, dan verplicht de dokter zich ook zich daaraan te conformeren.’

Kijk hier voor meer info over De ingreep