Van Controle naar Dialoog

In het boek Van Controle naar dialoog, uitgebracht door de Nederlandse Vereniging van Toezichthouders in Zorg en Welzijn, lezen we ‘bezinningen’ van zeven zorginstellingen op het fenomeen toezicht. Van hitteschilden en regimebewakers tot een eigenstandig geluid.

Het toezicht van maatschappelijke organisaties is sterk in ontwikkeling. Deze druk stimuleert de professionalisering van het toezicht, op weg naar beter toezicht. Maar wat is dan beter? Meer, intenser, diepgaander toezicht of gaat het om de herijking van de uitgangspunten van het toezicht zelf? Het collectief van schrijvers en contribuanten aan Van controle naar dialoog is van mening dat het om een herijking gaat. Die noodzakelijkheid is er temeer omdat het subject van hun toezicht zodanig aan het veranderen is dat dit op zichzelf een roep om een ander soort toezicht oproept. Denk aan de ontbureaucratisering van het organiseren en de discussie over wat goed organiseren is (regelruimte voor professionals, terug naar de bedoeling, transformatie, Rijnlands organiseren, zelforganisatie of zelfsturing…) Om de bezinning over deze ontwikkelingen gestalte te geven, is een Community of Practice binnen de NVTZ gestart om daarbinnen onderling te leren en te experimenteren. Een communtity, eerst bestaande uit toezichthouders en later aangevuld met bestuurders.

New Public Governance

In het tweede hoofdstuk van het boek Van controle naar dialoog wordt de herijking van het toezicht in een breder maatschappelijk perspectief geplaatst. Nieuw toezicht is te beschouwen als een onderdeel van New Public Governance met daarin onder meer de ontwikkeling van nieuwe vormen van verantwoording. Tevens wordt bij de adviezen van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving stil gestaan. De raad is uiterst kritisch over de in haar ogen doorgeslagen ‘kwaliteitsindustrie’.

Rijk palet

Na deze kijk naar buiten richt het boek zich in het derde hoofdstuk op aspecten van nieuw toezicht. Achtereenvolgens lezen we citaten en statements van toezichthouders en bestuurders over aspecten als: het controleren voorbij, een besturingsfilosofie vanuit vertrouwen, de transitie van controle naar dialoog, de rolopvatting en de essentie van het toezicht (het waarom en waartoe), de maatschappelijke waarde en de menselijke maat, de relatie toezicht – bestuurder en het belang van taal en communicatie. Een rijk palet onderwerpen, die zeker herkend zullen worden door toezichthouders in andere maatschappelijke sectoren.

Van…naar

Een ambitiestatement vertaald naar een aantal stellingen, vult het vierde hoofdstuk. De ambitie voor nieuw toezicht wordt uitgewerkt in een zestal ‘van –naar’-ontwikkelingslijnen: van onthecht toezicht naar toezicht op humanisering van zorg; van toezichtvacuüm naar meerdere perspectieven; van emancipatie naar samenwerking; van onafhankelijkheid naar ontmoeting; van controle naar dialoog en van koplopers naar beginners.

Regimebewakers of hitteschild

De verbetering of vernieuwing van het toezicht is een proces dat voor elk toezichthoudend orgaan anders is. Dat geeft meerstemmigheid enerzijds en verschillende groeiscenario’s naar eensluidendheid. Dat leidt ook naar een nieuwe verantwoordings- en toezichtspraktijk, waarbij toezichthouders kunnen kiezen: of de toezichthouders gaan fungeren als regimebewakers van de bestaande organiseer- en toezichtlogica (de druk van buiten) of zij kiezen voor het zijn van een hitteschild voor een naar humanisering snakkende zorgpraktijk (de druk van binnen). Voorwaar: het toezicht van maatschappelijke organisaties heeft een dubbele scope, die vraagt om keuzes. Het ambitiestatement stelt zich ook ten doel dat andere toezichthouders zich gaan bezinnen op hun toezicht om vanuit deze bezinning keuzes te maken en die naar binnen en naar buiten te communiceren. Een eigenstandig geluid, passend bij professioneel toezicht.