Wat te doen als de eigenaar van de onderneming wegvalt?

Best practice
Cases en toezichtkwesties

Als de directeur-grootaandeelhouder wordt vermist, kan een beroep worden gedaan op een bestuurder bij belet en ontstentenis. Arjan Bijman, vennoot van Custom Management Interim Directeuren, schetst de stakeholderdynamiek en de governancedilemma’s wanneer de dga blijkt te zijn overleden. Ook uitermate leerzaam voor commissarissen.

Stakeholderdynamiek

Wanneer de eigenaar van een onderneming vermist is, dan treden wettelijke bepalingen in werking omtrent belet en ontstentenis. Er kan dan snel gehandeld worden. De familie of werknemers kunnen een eigenaar als vermist opgeven bij de politie. Een rechter-commissaris stelt een bewindvoerder aan voor het beheer van het vermogen, waaronder ook de onderneming is begrepen. De bewindvoerder gaat op zoek naar een bestuurder bij belet en ontstentenis. Dat kan in een week geregeld zijn en de onderneming wordt weer bestuurd.

Onzekerheid bij medewerkers

In dit soort situaties is er veel aan de hand. Het personeel is onzeker over de achtergronden van de vermissing. Is iemand langdurig onwel geworden en laat deze zich om moverende redenen niet zien? Heeft de directeur-grootaandeelhouder (dga) relatieproblemen en is deze ‘even van de radar’? Is het de eigenaar op de zaak allemaal even te veel geworden en wanneer komt deze dan weer terug? Erger nog, speelt er misschien een liquidatie in het criminele circuit en wat betekent dat voor het bedrijf? Medewerkers vragen zich af: Wat betekent deze situatie voor mij? Word ik nog betaald? Behoud ik mijn baan? Hoewel sommige zaken doorlopen, gaat de bedrijfsvoering niet op ‘autopilot’, dus is het onmiddellijk kunnen handelen en zo snel mogelijk aanstellen van een bestuurder bij belet en ontstentenis inderdaad gewenst en belangrijk. Er is daarbij op zich geen verschil tussen ondernemingen in going concern en bedrijven in zwaar weer.

Intensief overleg voeren met stakeholders

Meestal blijkt er meer aan de hand, zoals gebrekkige administratie, ‘gedoe tussen mensen’ en een gebrek aan winstgevendheid. Ook in die zin is snel handelen gewenst om het bedrijf gaande te houden. Het is een periode van veel overleg met diverse stakeholders:

  • de werknemers (‘Hoe staat de onderneming ervoor en wat is er met de dga aan de hand?’);
  • de accountant (‘Wat is de winstgevendheid, wat zijn de financiële trends en zijn er nog bijzondere onttrekkingen geweest?’);
  • leveranciers/verhuurders (‘Word ik nog betaald en zo ja wanneer?’);
  • de bank en de belangrijkste crediteuren (‘Kunnen we verder en welk plan hoort daarbij?’);
  • de Belastingdienst (aanmelden van betalingsonmacht en achterstallige pensioenbijdragen, verzoek om uitstel van betaling en het voorkomen van beslagen, die de operatie stilleggen);en natuurlijk:
  • de bewindvoerder, die vanuit de rol als aandeelhouder in zekere zin als toezichthouder optreedt (‘Krijgen we de onderneming weer op de rit, wat is de situatie met de diverse stakeholders en is er privé-geld dat eventueel in de onderneming kan worden geïnjecteerd?’).

Het overleg met al deze stakeholders vereist veel analyse en goed stuurmanschap.

Machtsvacuüm

Gelukkig komt het niet vaak voor, maar soms blijkt enige tijd later dat de dga is overleden. Op dat moment komt men terecht in het erfrecht en dan blijkt het Nederlands recht georganiseerd rond going concern, omdat het rechtssysteem ‘in de vertraging schiet’. De bewindvoerder treedt automatisch af en het is aan de erfgenamen om te beslissen of zij de erfenis, waaronder ook de onderneming valt, willen aanvaarden. Erfgenamen hebben drie maanden de tijd om tot deze beslissing te komen. Die tijd is er in dergelijke situaties niet. Daarmee komt de bestuurder in een machtsvacuüm, omdat de aandeelhouder wegvalt. Dat brengt met name complicaties in het kunnen verkopen van een onderneming, waarvan het voortbestaan op zich gerechtvaardigd is.

Vereffenaar aanstellen

Op zich kan een vereffenaar worden aangesteld, maar dat kan (een) maand(en) duren, in tegenstelling tot de situatie rondom belet en ontstentenis, waarin zaken binnen een week te regelen zijn. Daarnaast blijkt dat met de Belastingdienst vandaag de dag slecht afspraken gemaakt kunnen worden. Men krijgt geen inspecteur meer te spreken, voor het op korte termijn maken van goede afspraken. In de tussentijd is het zaak voor de bestuurder om zijn afwegingen te maken in het belang van stakeholders.

Zorg voor een goede advocaat

Lessons learned: Zorg voor een goede advocaat, die kan helpen om door deze complexe situatie te navigeren. Ga verder direct na het vaststellen van het overlijden van de dga aan de slag met het aanstellen van een vereffenaar, zodat er weer afspraken mogelijk zijn met een vertegenwoordiger van de aandeelhouderspositie. Wat de Belastingdienst betreft: het zou wenselijk zijn als er een vast aanspreekpunt is, maar helaas verzanden pogingen tot contact momenteel in bureaucratie.

Klik hier voor contact met Arjan Bijman.