Zorg voor toezicht, de maatschappelijke betekenis van governance in de zorg
Wroeten in het duister, groeien naar het licht; allemaal kanjers en toch gaat het mis. Het zwarte gat van de optimale governance… Zorg voor toezicht is volgens Jacques Gerards van Best Advies een boek met ‘verrassende en verfrissende invalshoeken’.
Uitdagend en confronterend. Het boek Zorg voor toezicht, maatschappelijke betekenis van governance in de zorg kwam op een ongebruikelijke wijze tot stand. De Wetenschappelijke Adviesraad van de NVTZ nodigde auteurs uit wetenschap en praktijk uit om zich te buigen over het publieke belang in de zorg en de betekenis daarvan voor de governance van zorginstellingen. De auteurs schreven een presentatie van hun voorgenomen onderwerp, die tijdens een conferentie door hen werd toegelicht en vervolgens becommentarieerd door een referent en door een van de redacteuren van het boek. Daarna werkten de auteurs hun bijdrage uit en zorgde de tweehoofdige redactie voor het bundelen van de door negenendertig auteurs geschreven artikelen.
Uiterst kritisch
In het openingsthema komen de fundamenten van governance aan bod met drie uiterst kritische bijdragen over governancecode, de noodzaak van meer weerwerk en het bestuur in de zorg. De twee thema’s meervoudige belangen en governance in de participatiesamenleving omvatten onderwerpen als: publieke waardecreatie, multi-level governance, innovatie en het perspectief van cliënt en professional. Het vierde thema behandelt de vraag of de gelaagdheid van governance een vloek of zegen is. Voordat in thema zes de juridische invalshoek rondom publiek belang en maatschappelijk belang wordt uitgewerkt, gaat het in het vijfde thema over een andere taal voor toezicht en de taakopvatting met bijdragen over: publieke liefde, dienstbaar toezicht, goede zorg doet thuiskomen en zorg voor opleiden. Het een na laatste thema bekijkt in drie bijdragen het functioneren van raden van toezicht onder intrigerende titels als: wroeten in het duister, groeien naar het licht; allemaal kanjers en toch gaat het mis. Afsluitend thema is de verantwoording van raden van toezicht. Daarin komen de praktische inrichting van het maatschappelijk toezicht, de accountability door storytelling en het fenomeen van de bestuurlijke dubbelrollen (hier bestuurder, elders toezichthouder) aan bod.
Zwart gat
In de slotbeschouwing weten de redacteuren ondanks de in de diverse bijdragen uitgedragen verschillen van inzicht – soms lijnrecht tegenstrijdig – met behulp van een knipoog naar de theory of everything een overall zicht te produceren met behulp van de assen individu/collectief en subjectief/objectief, die vier kwadranten vormen: het bewustzijns- , het gedrags-, het cultuur- en het systeemkwadrant. De relaties daartussen worden eveneens benoemd. In het midden bevindt zich het ‘zwarte gat’ van de optimale governance. Een visualisatie van een denkraam dat, wanneer de huidige aanpak van wet- en regelgeving inclusief governancecodes daarin geprojecteerd wordt, leemten, blinde vlekken en een overwaardering voor het systeemkwadrant laat zien. Bij de presentatie van het boek traden twee coreferenten op. Prof. dr. Olaf Fischer, emeritus hoogleraar Organisatiestudies en bedrijfsethiek, refereerde vanuit het thema integriteit aan de diverse bijdragen in het boek. Dr. Meike Bokhorst, senior wetenschappelijk medewerker bij de WRR, verbond door middel van beeldspraak ('het bereiden en serveren van een maaltijd') het boek aan actuele ontwikkelingen, inzichten en publicaties.
Uitdagend en confronterend
Dat het thema 'op weg naar betere governance' leeft, bleek tijdens de presentatie al. De eerste druk was meteen uitverkocht. Na lezing is dit niet verwonderlijk. Het boek draagt de lezer een rijkdom aan inzichten aan, biedt openingen naar de toekomst en toont verassende en verfrissende invalshoeken. Soms uitdagend en confronterend. Een boek dat voor raden van toezicht dienstbaar kan zijn bij de evaluatie van hun functioneren en nuttig is als input voor studie van of reflectie over hun toekomstig acteren als maatschappelijk en intern toezichthouder.
Redactie Henk den Uijl en Ton van Zonneveld NVTZ/Mediawerf, 2015