Kijk vaker door de voorruit en blik minder in de achteruitkijkspiegel

Wat is het profiel van de toezichthouder van de toekomst? Die vraag staat centraal in een conceptvisie van de NVTZ, de  Nederlandse Vereniging van Toezichthouders in Zorg en Welzijn: wat betekenen de grote maatschappelijke opgaven van onze tijd voor de rol van de (zorg)toezichthouder in 2030 en verder? Reacties op de conceptvisie zijn welkom.

De hedendaagse toezichthouder heeft, behalve de klassieke rollen (werkgeverschap, klankbord en controle & beoordeling), een belangrijke maatschappelijke verantwoordelijkheid. De samenleving wordt steeds complexer en verwacht steeds meer van een toezichthouder/commissaris en steeds nadrukkelijker dat diegene zich verhoudt tot de samenleving en het maatschappelijk belang de boardroom in weet te brengen.

Behoefte aan verbinding

Deze verwachting vanuit de samenleving valt samen met grote veranderingen (‘transities’) in zorg en welzijn en in Nederland in bredere zin. Een aantal probleemanalyses is inmiddels genoegzaam bekend: de zorgkosten lijken onbeheersbaar te worden, het aantal ouderen neemt in hoog tempo toe als gevolg van vergrijzing, de personeelstekorten lopen op, et cetera. Tegelijkertijd ontwikkelt zich de maatschappelijke behoefte aan meer invloed als burger of lokale gemeenschap op besluitvorming in instituties en aan een minder zakelijke, koude samenleving, waarin mensen weer meer verbinding met elkaar hebben.

Momentum voor transformatie

Met andere woorden: de manier waarop zorg & welzijn georganiseerd is, lijkt niet langer duurzaam. Dit gegeven van wrijving en schaarste creëert kansen en momentum voor innovatie en transformatie. Transformatie en innovatie van de organisatie van zorg & welzijn, maar vooral ook van het denken over de governance van zorg & welzijn. Een transitie, met andere woorden, van ziek zijn en zorg naar samenleven en welbevinden als basis voor gezondheid. Het is dan ook het juiste moment om de maatschappelijke rol van de raad van toezicht centraal te stellen. Om daarbij gezondheid en welbevinden in plaats van ziekte of beperking als uitgangspunt te nemen en de raad van toezicht te equiperen voor de rolneming van de toekomst.

Nieuw profiel toezichthouder

Het NVTZ-bestuur heeft naar aanleiding van het 30-jarig bestaan van de vereniging en het feit dat het vorige profiel van de toezichthouder 12,5 jaar geleden is opgesteld, een commissie ingesteld die zich buigt over een nieuw profiel van de toezichthouder en dat verwoordt in een visie. Deze visie richt zich op de grote maatschappelijke opgaven van onze huidige tijd en wat dat betekent voor de rol van de toezichthouder in 2030 en verder. De visie borduurt voort op een reeks publicaties van zowel de NVTZ zelf als van buiten.

Zeven transities

Zo identificeert de NVTZ in het strategisch beleidsplan ’20-’25  een zevental transities in zorg & welzijn, waarvan dit document een doorvertaling is (Co-creatie, Juiste schaal, Meer met minder, Langer thuis met meer mogelijkheden, Evenwichtig verdelen, Persoonsgerichte zorg, Positieve gezondheid). Ook is er een advies van de paritaire commissie van de NVZD en NVTZ gericht op de bestuurlijke horizon tot 2030 en ligt er een aantal externe rapporten als fundament onder dit document.

Ecosysteem

De visie heeft als uitgangspunt dat ieder mens als uniek gezien moet worden, met eigen waarden en behoeften. Maar dat de mens ook gezien wordt als organisme in zijn omgeving, die in een wisselwerking met die omgeving leeft en functioneert: in een ecosysteem, waarin de lokale of regionale opgave centraal staat. Eenieder die kan bijdragen aan de ontwikkelingen in deze lokale dan wel regionale opgave is daarbij relevant.

Levensfasen en doorsnijdende opgaven

Centraal daarbij staan verschillende levensfasen in de cyclus van een menselijk leven en een aantal doorsnijdende maatschappelijke, voor elke leeftijd relevante, opgaven. De blik op levensfasen biedt de toekomstgerichte en hedendaagse toezichthouder de mogelijkheid om integraal te kijken naar de brede basis die nodig is voor een goede gezondheid en voorkomt een verkokerde blik op zorg & welzijn. Daarmee wordt de blik weggetrokken van de eigen institutionele specialisatie, maar gericht op de mens als geheel in zijn omgeving. Daarbij moet gezegd dat de indeling in levensfase per definitie arbitrair is en op individueel niveau altijd contextafhankelijk.

Voor wat betreft de doorsnijdende opgaven geldt dat dit in de ogen van de NVTZ de belangrijkste opgaven zijn waar we voor staan, maar deze zijn niet uitputtend. De belangrijkste doorsnijdende opgaven zijn duurzaamheid (in brede zin), bestaanszekerheid, arbeidsmarkt, digitale transformatie & innovatie en diversiteit (in brede zin).

Blikverruiming

De NVTZ hoopt met deze visie op de toekomst van het toezicht de toezichthouder inspiratie, handvatten en een richting te bieden om zijn of haar werk professioneel, intrinsiek gedreven en toekomstgericht te doen. We nodigen de toezichthouder daarbij expliciet uit de blik in de achteruitkijkspiegel te verkorten en de blik door de voorruit te verruimen. Of om inmiddels de bekende quote te gebruiken: “het risico voor commissarissen en toezichthouders om op ‘de stoel van het bestuur’ te gaan zitten is in de praktijk veel minder groot dan het risico dat hun achteraf wordt verweten te veel ‘op de achterbank’ te zijn blijven zitten.” Daarmee is overigens niet gezegd dat de blik naar achteren onbelangrijk is, sterker nog: waarderend en lerend kijken naar het verleden is essentieel, het heden kun je niet verstaan zonder de geschiedenis te kennen. En met al onze opgedane kennis en kunde zien we vervolgens uit naar de toekomst.

Reageer op conceptvisie

De visie van de NVTZ is nog in concept en wordt momenteel breed ter consultatie aangeboden, reacties op de inhoud zijn nog van harte welkom. De conceptversie is te vinden via LinkedIn of nvtz.nl. Daar kunnen ook eventuele reacties ingediend worden.

Klik hier voor meer informatie over de NVTZ.