Mevrouw de Commissaris - Interview Elsevier Weekblad

Onlangs is onze adviseur, Annelies de Groot Kooijman, geïnterviewd voor Elsevier Weekblad - over vrouwelijke toezichthouders, Mevrouw de Commissaris.

"Voor de ideale commissaris valt wel een lijstje met fraaie karaktereigenschappen aan te voeren, zoals empathie, geduld en daadkracht en analytisch vermogen. Je moet ook je rug recht kunnen houden." aldus Annelies de Groot.

Mevrouw de Commissaris, door Lizanne Schipper

Marguerite Soeteman-Reij­nen (53) is ‘klein’ begonnen, zegt ze. Tien jaar geleden zag ze een vacature voor de raad van commissarissen van Madurodam. Ze was toen divisiedirecteur bij de internationale risicoadviseur Aon Holdings, waarvan ze inmiddels bestuursvoorzitter is. ‘Ik zag het, ik wilde het, ik voldeed aan de eisen en een collega bleek daar een commissaris te kennen. Hij heeft gebeld, verteld dat ik interesse had en een doortastende tante ben.’ Ze werd het. Van het een kwam al gauw het ander, en nu is Soeteman-­Reijnen vijf toezichthoudende functies verder en ook nog voorzitter van netwerkorganisatie Topvrouwen.nl. Erop af, is haar boodschap.

Beursgenoteerde bedrijven staan in de zoekstand

Kansen genoeg. Beursgenoteerde bedrijven staan in de zoekstand, het door de Sociaal-Economische Raad (SER) bepleite vrouwenquotum van 30 procent commissarissen komt er. Dat betekent een plek voor 66 vrouwen, berekende hoogleraar Mijntje Lückerath (51) van Tilburg University.

Nu is een beursgenoteerde bedrijf voor een beginner misschien wat hoog gegrepen, maar ook ongeveer vijfduizend andere grote ondernemingen moeten van de SER aan de bak. De topman van zakenbank Goldman Sachs kondigde onlangs aan alleen nog maar beursgangen te begeleiden van bedrijven met vrouwen in de top. Een groep Nederlandse durfkapitalisten, samen goed voor een investeringskapitaal van meer dan 1 miljard euro, maakte bekend bedrijven met minder dan 35 procent vrouwen in topfuncties voortaan links te laten liggen.

Juist de wat kleinere bedrijven hebben een flinke achterstand in te halen, volgens Petri Hofsté (58). Met prestigieuze commissariaten bij onder meer Pon Holdings, Achmea en de Rabobank prijkt zij als eerste vrouw boven aan de lijst van meest invloedrijke commissarissen van Nederland, jaarlijks opgesteld door zakenblad Management Scope. Het stijgende aantal vrouwen op de ranglijst is volgens Hofsté een signaal dat de grote bedrijven al op de goede weg zijn. Tien jaar geleden had nog maar één vrouwelijke commissaris een notering in de top-10, nu zijn dat er vier. ‘Dit is het bewijs dat het kán. Nu is de groep bedrijven daaronder aan de beurt.’

De run op sterke kandidaten is begonnen. Soeteman-Reijnen merkt het aan de belangstelling van headhunters voor de meer dan tweeduizend ambitieuze vrouwen in de onafhankelijke database van Topvrouwen.nl. ‘We worden de laatste tijd overladen met verzoeken.’

Niet iedereen is geschikt voor een toezichthoudende rol

Nou is niet iedereen geschikt voor zo’n toezichthoudende rol. Zonder leidinggevende ervaring kom je niet ver, volgens de betrokkenen. Een bestuursfunctie hoeft niet per se, een divisie aansturen is ook goed, zegt Annelies de Groot (58) van Nationaal Register, dat als opleidingscentrum en headhunter is gespecialiseerd in commissarissen en toezichthouders. Zelf heeft ze ook diverse commissariaten, onder meer bij zuivelconcern Danone en woningcorporatie Vestia. Een consultant die op bestuurs­niveau meepraat, kan volgens De Groot ook voor een commissariaat in beeld ­komen, net als een succesvolle onder­nemer. Een zzp’er, dat ziet ze niet zo snel gebeuren. Als commissaris heb je een controlerende taak, je gaat over de aanstelling en het eventuele ontslag van bestuurders én je fungeert als hun adviseur. ‘Dan moet je van goeden huize komen,’ aldus De Groot.

‘Dat je zelf aan het stuur hebt gezeten, wordt belangrijk gevonden,’ beaamt Monique Brummans (59), directeur van headhunter Diemen & Van Gestel. ‘Je moet je kunnen verplaatsen in wat het bestuur bezighoudt, op gelijk niveau kunnen meepraten. Ik merk dat bestuurders de laatste jaren meer behoefte hebben aan een commissaris als sparring partner. Dat vraagt dat je hun dilemma’s snapt.’ Piepjonge hoogvliegers komen doorgaans evenmin in beeld voor een commissariaat. Tweede helft dertig, dat beschouwen diverse headhunters echt als het minimum.

Commissariaat in de eigen sector is niet nodig

Een commissariaat zoeken in de eigen sector is niet nodig. Multicommissaris Hofsté wilde na diverse toezichtfuncties in de financiële wereld verder kijken, en is nu ook commissaris bij autodealer en fietsenfabrikant Pon en bodemonderzoeker Fugro. ‘Om daar binnen te komen, hielpen mijn ervaring als toezichthouder en mijn financiële achtergrond. Zonder sectorkennis moet je wel iets anders meebrengen. Je kunt niet op alle fronten helemaal nieuw zijn. Je moet weten wat jouw toegevoegde waarde is en daarmee de boer opgaan.’

Vooral technische en industriële bedrijven willen nog weleens terugschrikken voor toezichthouders die niet in de branche zijn ingevoerd, maar headhunter Brummans merkt dat ook daar de mentaliteit verandert. ‘Bedrijven worden ruimdenkender, beseffen dat een gezelschap van mensen uit dezelfde kring tot tunnelvisie kan leiden. Als in de raad of het bestuur al een paar deskundige mensen zitten, is er ruimte voor nieuwe aanwas met andere ervaring.’

Annelies de Groot (58) was vicepresident human resources bij een farmaceutisch bedrijf toen ze werd gevraagd als voorzitter van de raad van toezicht van screeningorganisatie Bevolkingsonderzoek. Dat terwijl ze geen ervaring had als toezichthouder en niets wist van de zorg. ‘Maar de organisatie had net een fusie en herstructurering achter de rug, en daarmee had ik juist wel veel ervaring. Een paar keer meelopen, en je leert het primaire proces zo kennen.’

De meeste nieuwkomers beginnen klein

Of je er het type voor moet zijn? Voor de ideale commissaris valt wel een lijstje met fraaie karaktereigenschappen aan te voeren, zoals empathie, geduld en daadkracht en analytisch vermogen. Je moet ook je rug recht kunnen houden, zegt De Groot. ‘Het is mij een paar keer gebeurd dat ik als enige in de raad van commissarissen een bepaalde visie had. Dat is eenzaam, daar moet je tegen kunnen.’

Petri Hofsté: ‘Je kunt een hemelbestormer zijn, maar je moet de anderen wel zien mee te krijgen’

Of zo’n toezichtrol echt iets voor je is, zal toch vooral in de praktijk moeten blijken. En je kunt je in veel vaardigheden ook bekwamen, merkte Hofsté, die zichzelf als behoorlijk ongeduldig typeert en in de loop der jaren diplomatieke manieren aanleerde. ‘Je kunt een hemelbestormer zijn, maar je moet de anderen wel zien mee te krijgen.’

De meeste nieuwkomers beginnen klein, dichtbij en non-profit. Brummans: ‘Je werkt met een calculerend oog aan je portefeuille. Heb je eenmaal ervaring opgedaan bij één of twee organisaties, dan kom je daarna makkelijker in het vizier van grotere bedrijven.’ Nicolette Loonen (47) werd door een oud-collega van KPMG benaderd voor haar eerste toezichthoudende functie bij Rutgers. ‘Zo’n stichting heeft geen geld voor werving en selectie, dat gaat allemaal via via.’

Via via kom je vaak in beeld voor een commissariaat

Hoe kom je in beeld voor een commissariaat? Nou, via via dus. Altijd een goed idee om koffie te drinken met relevante headhunters, inhoudelijke zelfpromotie te plegen op sociale media en te investeren in een oriënterende cursus, bijvoorbeeld bij Nationaal Register, de Erasmus Universiteit of Nyenrode. Maar je een slag in de rondte netwerken, daarmee kom je het verst, zegt Soeteman-Reijnen van Topvrouwen.nl, verwijzend naar onderzoek door de Amerikaanse headhunter Dora Vell, volgens wie 92 procent van de bestuurders en commissarissen via via op hun post is beland. ‘Het is geen taboe meer om als vrouw over je ambities te praten. Iedereen moet weten wie je bent en wat je wilt, zeker ook vrouwen met hoge functies. Ik merk dat vrouwen elkaar de laatste tijd vaker de bal toespelen.’

Oefen eerst even met puntig verwoorden van waarin je goed bent. In een training die ze aan jonge vrouwen geeft, begint Soeteman-Reijnen met de simpele vraag wat de deelnemers die ochtend hebben gegeten. ‘Daarover hoef je niet na te denken. Net zo makkelijk moet je iets over jezelf kunnen vertellen. Ik heb daarvoor zelf overigens ook een training moeten doen. Wij Nederlanders vinden het moeilijk om boven het maaiveld uit te komen.’

Het originele artikel is geplaatst in Elsevier Weekblad op 15 februari 2020 (zie PDF versie in de link)

Zie ook de website van Elsevier

Foto Mevrouw de commissaris