Vanaf 2024 verplichte duurzaamheid rapportages
In 2024/2025 moeten grote ondernemingen aan de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) en de European Sustainability Reporting Standards (ESRS) voldoen. Professor Auke de Bos, bestuurder EY Accountants en governance-expert bij EY, constateert dat ondernemingen en ook commissarissen, uitzonderingen daargelaten, er nog maar mondjesmaat mee bezig zijn. ‘We gaan naar een nieuwe tijd. Een tijd waar niet financiële verslaggeving minstens zo belangrijk wordt als financiële verslaggeving.’ Honderden pagina’s gedetailleerde verslaggevingsregels en heel veel duurzaamheid werk, liggen in het verschiet. Voor commissarissen is er vooral een rol weggelegd om bestuur te “challengen” op duurzaamheidsbeleid en de verantwoording daarover.
EY organiseerde recentelijk meerdere ronde tafel bijeenkomsten voor commissarissen over duurzaamheid en stelde de vraag: moeten veranderingen geleidelijk gaan of moet het roer radicaal om? Wat was de uitkomst?
Auk de Bos: ‘De meningen waren verdeeld, maar toen ik een bericht erover “poste” op LinkedIn waren de reacties toch vooral: het roer moet radicaal om. We zijn too little too late wat betreft klimaat. De lastige vraag is: wie moet offers brengen? Andere vraag die op tafel kwam, was: moeten we stoppen met (bepaalde) activiteiten of juist innoveren? Denk aan de stikstofdiscussie: moeten boeren halveren of innoveren? Hoe houd je de winkel open tijdens de verbouwing? Dat is per sector anders en dus zullen ook bestuurders en commissarissen anders reageren. Maar ik denk dat de meeste commissarissen goed in staat zijn om op de winkel te passen omdat ze dat zelf als bestuurder ook hebben gedaan, maar veranderen is een stuk lastiger. Daar ligt dus nodig een grote uitdaging, maar ik zie het ook als kans.’
Moeten we dan toe naar een nieuwe samenstelling van raden van commissarissen. Raden die meer verstand hebben van innovatie, transformatie en ESG en minder op de winkel passen?
‘Ik denk niet dat er geforceerd nieuwe raden moeten komen. Ik denk dat de taak voor commissarissen vooral is: challenge het bestuur op klimaat en duurzaamheid en daag met name de CEO uit. De CEO is toch de persoon die duurzaamheid en innovatie in een organisatie moet aansturen. Hij of zij moet doordrongen zijn van de noodzaak en ook de mensen in een organisatie meekrijgen. Ook al heb je een collectief bestuur. Er moet balans gezocht worden tussen waarde bewaren (opgebouwd in het verleden) en nieuwe waarde creëren. Commissarissen moeten daar vooral het bestuur op aanspreken vanuit hun werkgeversrol. Dat hoeft lang niet altijd met andere commissarissen. Ik denk dat een gemiddelde raad prima in staat is om het bestuur uit te dagen. Misschien juist wel omdat ze goed outside-in kunnen kijken. Zelf ben ik bestuurder bij EY en merk ook dat als ik met commissarissen over EY spreek, dat ze mij uitdagen op thema’s waar wij soms niet voldoende mee bezig zijn. Als bestuurders met innovatie en vernieuwing aan de slag gaan, moeten commissarissen van een ‘challenger’ naar een ‘supporter’ rol. Commissarissen moeten dan vooral zorgen voor randvoorwaarden zodat besturen thema’s als duurzaamheid kunnen oppakken. Hetgeen ook wat betekent voor hun eigen samenstelling en skills.’
Toch zei je pas ook: bij raden van commissarissen ligt de nadruk te veel op wet- en regelgeving en compliance. Komen ze dan wel aan de innovatie agenda toe?
‘Innovatie gaat over sense of urgency, een veilige omgeving en fouten mogen maken. Regels blokkeren dat creatieve proces. Als commissarissen te veel met alleen regelgeving bezig zijn, innoveer je niet. Ik heb wel eens gezegd: is het save your ass of save our planet? Stuur je op korte termijn of wil je ook dat de kinderen van onze kinderen een leefbare wereld hebben? Wil je dat laatste, moet je innoveren en risico’s durven lopen. Dat geldt ook voor commissarissen. Toon lef. Overigens zullen veel burgers zeggen dat ze ook de planeet willen redden, maar in gedrag (bij een aankoop in de supermarkt) gedragen ze zich er niet na. Bedrijven hebben onder meer de taak om aan interne en externe bewustwording te doen. Ook daar kunnen commissarissen op challengen. Bij EY hadden we pas een activiteitenweek om duurzaamheid op de agenda te zetten. De ene medewerker ging het strand opruimen, de ander les geven. Om zo bewustwording te creëren. Als jezelf niet overtuigd bent van het thema kun je ook je klanten er niet over adviseren. Wat ik zelf gedaan heb? Ik heb les gegeven.’
Is het tijd voor een speciale duurzaamheidscommissie binnen de raad van commissarissen? Net zo als er een auditcommissie is?
‘Als het tijdelijk is, bijvoorbeeld bij een duurzaamheidstransformatie van het businessmodel, is dat een goed plan. Zo kun je duurzaamheid agenderen, sturen en monitoren. Maar de missie is eigenlijk dat duurzaamheid onlosmakelijk en geïntegreerd met een onderneming verbonden moet zijn. Zie het als een tijdelijke aanjaagfunctie. Een bestuur mag door zo’n commissie niet denken: oh, een specialist of een commissie regelt het wel.’
Naar uw eigen vakgebied, de accountancy. CSRD en ESRS komen eraan. Wat is daar de impact van?
‘De Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) is de paraplu waaronder de European Sustainability Reporting Standards (ESRS) vallen. De CSRD verplicht vanaf 2014 beursgenoteerde en vanaf 2025 alle grote EU-ondernemingen tot duurzaamheidsverslaglegging volgens nieuwe standaarden. Niet financiële reportages van hoe bedrijven voldoen aan duurzaamheidseisen en klimaatissues, maar ook op het gebied van sociale aspecten en governance. De CSRD komt ook met nieuwe vereisten voor commissarissen en met name de auditcommissie en accountants. Commissarissen dienen toezicht te houden op de integriteit van de niet-financiële informatie. Een degelijk risicomanagement en beheersingssysteem is daarbij van groot belang. Accountants krijgen de taak om een verklaring af te geven waarmee ze aangeven dat de gegevens die bedrijven hebben opgesteld, kloppen. Net zoals we met de jaarrekening doen. Eerst is een soort ‘light’ regime (limited assurance) en later een strenger regime (reasonable assurance). Vergis je niet. De impact daarvan wordt enorm. We zien dat er heel gedetailleerd gerapporteerd moet gaan worden. Het zijn echt honderden pagina’s met nieuwe regels. De beursgenoteerde bedrijven moeten de eerste rapportages in 2025 over 2024 inleveren. Of bedrijven daar al mee bezig zijn? Mondjesmaat. De grotere corporates wel, maar lang niet iedereen. Mijn boodschap aan commissarissen is: onderschat de impact ervan niet. Het gaat echt ver. Zelfs het MKB krijgt ermee te maken. Niet dat zij ESRS-rapportages moeten maken, dat geldt in de toekomst alleen voor bedrijven met meer dan 250 medewerkers, 40 miljoen omzet of 20 miljoen balanswaarde. De kleinere bedrijven krijgen er wel indirect mee te maken. Grote bedrijven moeten gaan aantonen dat ze duurzaam inkopen, onder meer dus bij het MKB. Die groep toeleverende MKB’ers wordt dus wel gedwongen om ook duurzaam te gaan produceren. Het gaat echt heel ver. Daar waar de financiële verslaglegging (de jaarcijfers) wel is uitgekristalliseerd, geldt dat voor deze niet financiële data over duurzaamheid nog niet. Daar is nog heel veel onduidelijk en ligt heel veel werk te wachten. Het is complex. Bij financiële transacties heb je nog een koper en een verkoper die je tegen elkaar kunt wegstrepen: er is sprake van dubbele boekhouding. Voor reductie van CO2 geldt dat niet. En hoe bereken je de waarde van toekomstige innovaties in duurzaamheid? We betreden, ook als accountants, een compleet nieuw speelveld wat op de hele economie een enorme impact gaat hebben. Niet alleen nationaal, ook internationaal. Het is onder meer de taak van EY om komende jaren heel veel kennis met onze klanten te gaan delen. Raden van commissarissen die nu denken: het zal allemaal wel, zal mijn tijd wel duren, hebben op termijn echt een probleem. Daarvoor is dit onderwerp te belangrijk. Ik denk dat het aan commissarissen vooral de taak is om bestuur een zetje te geven. Door duurzaamheid prominent op de agenda te plaatsen.’
