Familiebedrijven

Familiebedrijven komen soms in de problemen doordat de competenties van de dga, de zittende generatie of de opvolger niet passen bij de uitdagingen waar de onderneming voor staat. Welk leiderschapsprofiel hoort bij de verschillende fasen in de levenscyclus? Welke rol kunnen commissarissen hierbij spelen? En hoe kan het aantrekken van tijdelijk extern management continuïteitsproblemen helpen oplossen? Een analyse van Peter van den Bent, vennoot van Custom Management Interim Directeuren.

Steeds meer familiebedrijven krijgen een raad van commissarissen of stellen deze vrijwillig in. Veel familiebedrijven zoeken naar de optimale wijze van samenwerking met dat orgaan. Niels Govers (Family Business Tax) en Sharon Beekmans (Family Business Legal) van PwC schetsen waar familiebedrijven op moeten letten. Plus: hoe raakt de nieuwe Wet bestuur en toezicht rechtspersonen de governance van familiebedrijven?

Twee middelgrote familiebedrijven komen in grote problemen: het ene bedrijf door een opvolgingsvraagstuk, het andere bedrijf door een sluimerend intern conflict. De commissarissen/adviseurs verzuimen de problemen tijdig te signaleren én bespreekbaar te maken. Peter van den Bent, vennoot van Custom Management Interim Directeuren, analyseert wat er misging en welke lessen getrokken kunnen worden.

De dynamiek tussen familie, eigendom en onderneming maakt een commissariaat bij een familiebedrijf tot een uitdagende functie. Zeker als de commissaris zelf een telg uit de familie is, zoals Robert Westland bij Westland Kaas. ‘Het is cruciaal dat je de verantwoordelijkheden zuiver houdt.’

De effectiviteit van raden van commissarissen wordt bepaald door sociale processen en groepsdynamiek: actief informatie halen en brengen, constructieve kritiek durven uiten en gedeelde verantwoordelijkheid, zo blijkt uit internationaal literatuuronderzoek van Brigitte Kroon, Tilburgs Instituut voor Familiebedrijven, een samenwerkingsverband van Tilburg University en PwC.

Familiebedrijven investeren intensief in innovatie en omarmen nieuwe technologieën. Commissarissen van familiebedrijven kunnen een bijdrage leveren aan de vernieuwing, maar worden ook geconfronteerd met de tijdloze dynamiek in de driehoek ondernemingsleiding, aandeelhouders en familie. Dat maakt het juist zo boeiend, aldus Renate de Lange, expert familiebedrijven bij PwC.

Het ontbreken van een goede governancestructuur en goed toezicht is een belangrijke reden voor het ontsporen van (familie)bedrijven. Tijd voor goede checks & balances in de vorm van een ondernemingsraad en onafhankelijke rvc, stelt Conny Westdijk-Wilkes, vennoot van Custom Management Interim Directeuren.

Digitalisering en disruptie raken ook het familiebedrijf. Commissarissen van familiebedrijven moeten dan ook meer in discussie over de strategie met dga of directie, zo blijkt uit onderzoek van Custom Management en MESA. Michel Frequin en Gerard Citroen plaatsen de uitkomsten in perspectief.

Raden van advies bij familiebedrijven hebben geen formele bevoegdheid om in te grijpen bij conflict of crisis. De rva kan met informele beïnvloeding echter wel degelijk bijdragen aan een oplossing, aldus Peter van den Bent, vennoot van Custom Management Interim Directeuren. Maar het blijft een lastige positie.

Het familiebedrijf kent een geheel eigen dynamiek. De specifieke cultuur maakt het inrichten van de juiste governance tot een uitdaging. Paul van Gerwen, vennoot van Custom Management Interim Directeuren, schetst het bijzondere krachtenspel in familiebedrijven aan de hand van de rollen in een toneelstuk, met de raad van commissarissen als regisseur.