Toezicht 2030 (en terugkijken)
Toezicht 2030
22 juni was er het door NR – de governance expert georganiseerde event Toezicht 2030. Tevens werd daar de nieuwe Toolkit Commissariaat uitgereikt. Tijd voor nieuwe kwaliteit en deskundigheid voor volgende generaties commissarissen. Onderwerpen die ter sprake kwamen waren: wat vraagt de omgeving van de commissaris van morgen? Hoe blijf je bij de les en wat heb je nodig als toezichthouder? Maar geen toekomst zonder terugkijken. Soms leeft het idee dat processen hardnekkig zijn. Zeker bij governance-issues. Dat er bijvoorbeeld in het toezicht nog steeds een old boys network is. Dat vrouwen ondervertegenwoordigd zijn in toezicht. Maar dan is er opeens een nieuwsbericht dat (in de tijd die vaak geduldig is), er toch wel degelijk zaken veranderen. Zeker als zelfs in de voetbalsport corporate governance een leidend principe wordt. Dat bleek bij voetbalclub NAC. Hoop gedoe rond het mislopen van promotie naar de eredivisie, wanbeleid en bedreigingen. Dat noopte de drie belangrijke aandeelhouders (Wim van Aalst, Rob van Weelde en Paul Burema) tot opstappen en ze gaven volgend statement uit: ‘Met grote hulp van directieleden en commissarissen hebben we veel bereikt gedurende deze tijd, waardoor de club - zelfs na een corona jaar - financieel stabiel is. Als grootaandeelhouders hebben wij geprobeerd deze processen met raad en daad bij te staan en dat laatste kwam maar al te vaak neer op het verlenen van extra financiële steun wanneer en waar nodig. De corporate governance, die na ons aandeelhouderschap zijn intrede heeft gedaan, hebben wij hoog in ere gehouden zoals het hoort bij een volwassen organisatie met een grote maatschappelijke verantwoordelijkheid. Zeer recentelijk hebben we te maken gekregen met acties van sommige individuen die alle normen van fatsoen hebben overschreden. Een club kan niet worden bestuurd via een supporters ultimatum, met als gevolg bedreigingen naar een trainer en meerdere clubbestuurders en hun familieleden. Voor ons drieën is hiermee een grens gepasseerd die wij niet accepteren. Ook de gelatenheid, waarmee sommige NAC geledingen dit schouwspel hebben gevolgd of zelfs geëntameerd, hebben wij als zeer stuitend ervaren. Dit houdt onder meer in dat wij, de drie grootaandeelhouders, onze aandelen te koop zullen aanbieden. Over de manier waarop dit gebeurt zal nadere berichtgeving volgen.' Expliciet is corporate governance dus onderdeel van afwegingen geworden bij bestuurders. Kennelijk is governance onderhuids gaan zitten en een belangrijk afwegingskader geworden voor beslissingen. En dat is na jaren strijden, pure winst. Iets kan pas echt een succes worden als het in een DNA belandt. Het is een postuum eerbetoon aan de grondleggers van de governance codes. Mensen als Morris Tabaksblat, Jaap Peters en hun navolgers.
Onderzoek
Toch blijft er ook werk aan de winkel. Governance is al weer toe aan een next step. En we blijven toch nog wel een beetje hangen in oude mechanismen, zo blijkt uit de Board Monitor Europe van executive searchbureau Heidrick & Struggles. Zeker in crisistijd (Brexit, corona) zoeken we zekerheid. Afgelopen jaar werden 41 commissarissen (beursgenoteerd) benoemd en 85% van deze gekozen commissarissen had al ervaring als commissaris. En meer dan de helft van de benoemden werd uit de vijver van ceo´s en cfo’s gevist. Het lijkt een keuze voor zekerheid in moeilijke tijden. Zestig procent was overigens al uitgewerkt en niet meer actief als bestuurder. Hetgeen toch het beeld oproept dat er gezocht wordt naar toezichthouders met ervaring. Nederland is met die 85% ervaren commissarissen in Europa koploper. Verreweg. We zoeken dus niet naar the unusal suspects. Echte risico’s willen we liever niet lopen. Met 56% ceo’s en cfo’s scoren we Europees ook hoog. Alleen Denemarken en Zwitserland zijn nog conservatiever qua vissen in de vijver. Overigens was er afgelopen jaar volgens het onderzoek met name in Nederland een run op nieuwe commissarissen. Bij de grootste Europese bedrijven (er werden 14 landen onderzocht) kwamen er verder in 2020 in Europa 843 nieuwe toezichthouders en bedroeg de gemiddelde leeftijd 56 jaar. Ook qua gender-beleid is er de afgelopen jaren, ondanks alle quotadiscussies, best wat gebeurd. In veel landen is de verhouding man-vrouw flink bijgetrokken: gemiddeld 52 % man, 48 % vrouw. Denemarken is koploper qua vrouwelijke commissarissen, Nederland is met 46 % vrouwelijke vertegenwoordiging in de middenmoot. Ierland bungelt met 31 % onderaan.
Cryptocommissaris
Maar is die hang naar klassieke zekerheid (ervaring als bestuurder en liefst cfo en ceo) een goed vertrekpunt voor de toekomst? De corona-pandemie is een mooi voorbeeld van hoe – aangewakkerd door globalisering- disruptief ontwikkelingen tegenwoordig zijn. Neem ook bijvoorbeeld de opkomst van crypotvaluta als bitcoin. Pieter Hasekamp van het CPB hield recentelijk een pleidooi om cryptovaluta te verbieden. Het is volstrekt helder dat de bitcoins van deze wereld gevaarlijke beleggingen zijn. Er is ook een wildgroei aan crypto’s. Die valuta worden momenteel zelfs gedumpt en terecht dat er gewezen wordt op de gevaren ervan. Anderzijds: Zuidamerikaanse landen (El Salvador, Paraqyuay, Brazilië en Argentinië) omarmen de munt. En dat is niet zo gek. Het gros van de bevolking heeft geen toegang tot een bankrekening, maar heeft wel een telefoon. En met die telefoon kun je simpel een transactie doen in cryptovaluta. Een visser kan zo toch zijn vis verkopen en hoeft niet afhankelijk te zijn van papiergeld dat in die landen net zo risicovol is qua inflatie. Het bedrag komt in crypto’s binnen. Lang niet alles aan crypto en blockchain is negatief. De reflex om crypto’s te verbieden, lijkt vooral – ondanks alle terechte waarschuwingen en risico’s- geboren uit angst en behoudzucht. De wens om vooral bij het oude te blijven. Hier doemt de vergelijking met de samenstelling van raden van toezicht uit het H&S rapport zich op. We kiezen vooral voor wat we kennen, maar of dat voor de toekomst voldoende is, is zeer de vraag. Mensen van buiten zijn misschien wel eens wenselijk om toezicht – ook na 2030- fris en modern te houden. Waarom bijvoorbeeld (voor een bank misschien) geen cryptocommissaris? Dat hoeft natuurlijk niet altijd direct vertaald te worden in een zetel in de rvc, Het kan ook door advies in te winnen van buiten. Edoch, toezicht next step met nieuwe mensen die gevoel hebben voor de toekomst, kan geen kwaad. Vermoedelijk gaat het net als bij de ontwikkeling van corporate goverance en het vrouwenvraagstuk: langzaam en gestaag. Uiteindelijk komen we er wel, maar enige acceleratie met nieuw bloed zou geen kwaad kunnen. Zou mooi zijn als in het volgende H&S onderzoek die 85% van Nederland stukje lager zou kunnen zijn. Als bewijs voor voorwaarts denken.