Gezocht: 5.000 toezichthouders

Sinds 1 januari is de Wet Toetreding Zorgaanbieders (Wtza) actief. Die wet verplicht ook kleine zorgaanbieders een raad van toezicht in te richten. Dat betekent dat er een slordige 5.000 (nieuwe) toezichthouders gezocht moeten worden. De NVTZ helpt in die zoektocht. Voorzitter Aad Koster van de NVTZ ziet in de wet een mooie kans om veel nieuw bloed in toezichtsorganen te krijgen. ‘Maar het is wel een flinke opgave.’

Is toezicht houden in de zorg de laatste jaren veranderd? Denk aan covid maar ook aan bijvoorbeeld het nieuw zorgakkoord (IZA) en alle andere vraagstukken die op de zorg afkomen.

‘Ik zie dat de rol van toezichthouder in de zorg inderdaad verschuift. Van pure controleur op klassieke onderwerpen als jaarrekening en kwaliteit, moet de toezichthouder veel meer mee gaan denken in maatschappelijke vraagstukken. Waar staat een organisatie voor? Wat is het doel en de missie? Het is niet meer sec monitoren op prestaties. Door die nieuwe thema’s krijg je in een vergadering met het bestuur echt andere gesprekken. Hoe acteert onze organisatie op een thema als duurzaamheid? Zijn onze gebouwen duurzaam qua energie? Op dat soort maatschappelijke thema’s moet je een bestuur steeds meer challengen. Ander thema dat actueel is, is de arbeidsmarkt. Los van dat je als raad van toezicht werkgever van het bestuur bent, komt er een enorm arbeidsmarktvraagstuk op de zorg af. De arbeidsmarkt wordt krapper en krapper en de zorg heeft ook nog eens extra mensen nodig. Dat vraagstuk moeten bestuur en toezicht samen bespreken. Hoe gaan we aan mensen komen? Wat zijn de gevolgen van “multi-jobs”. Mensen willen steeds vaker twee verschillende banen om zichzelf uit te dagen of omdat ze dat gewoon leuk vinden. Hoe gaan wij daar als zorg mee om? Derde thema waarom toezicht in de zorg verandert, is de netwerkzorg. We gaan als zorginstellingen steeds meer multidisciplinair, over de eigen grenzen heen, werken. Hoe ga je als toezicht om met andere instellingen waar jouw cliënten ook mee te maken hebben. Ga je gezamenlijk vergaderen met andere raden van toezicht die rondom een cliëntengroep actief is? En wie is straks waarvoor verantwoordelijk binnen netwerkzorg? Dat is een heel nieuw vraagstuk voor toezicht. Dus ja, toezicht in de zorg muteert best wel.’

De nieuwe Wet Toetreding Zorgaanbieders is 1 januari ingegaan. Die wet verplicht ook kleine (vergunningsplichtige) zorginstellingen tot het instellen van een raad van toezicht. De meest alarmerende cijfers zeggen dat in plaats van 3.000 zorgaanbieders, straks 21.000 zorgaanbieders een RvT moeten hebben. Alleen de hele kleine vallen er buiten. Wat betekent dat voor de zorg en voor de NVTZ?

‘Ik denk dat die 21.000 wat veel is. Dan heb je het ook over de meldplichtingen en die vallen niet allemaal onder de nieuwe wet. Alleen de vergunningsplichtigen moeten een RvT inrichten. Maar een paar duizend instellingen die nu geen RvT hebben, gaan zeker onder de wet vallen. Dat betekent dat Nederland op zoek moet naar een slordige 5.000 nieuwe toezichthouders, uitgaande van het feit dat een raad altijd uit minimaal drie personen zal moeten bestaan. Dat is een fors vraagstuk dat op ons afkomt en dat voor 1/1 2024 geregeld moet zijn. Ook de grotere groepspraktijken om iets te noemen gaan soms onder de Wet Toetreding Zorgaanbieders vallen. Als NVTZ hebben we subsidie van VWS gekregen om te gaan helpen in die zoektocht naar nieuwe toezichthouders. We gaan onder meer scholingen aanbieden zodat we mensen op kunnen leiden in het vak van toezichthouder. Wat ik van de wet vind? Ik vind het enerzijds een zwaar instrument, anderzijds snap ik dat de overheid meer grip wil krijgen op het enorme arsenaal aan zorgaanbieders dat is ontstaan en waarbij soms er soms ook excessen zijn geweest. Maar wat ik ook vind, we hebben te maken met de wet en moeten dus het probleem gaan oplossen. En er is ook niet iets als een “light” versie voor een kleine zorginstelling. Elke toezichthouder moet gewoon aan dezelfde eisen voldoen. Groot of klein. Maar we moeten nog gaan zien hoe het zich allemaal ontwikkelt. Wie gaat bijvoorbeeld controleren of er een RvT is ingericht en hoe het in de praktijk functioneert? Er liggen nog wel wat vragen.’

U pleitte recentelijk in een interview in Zorgvisie onder meer voor meer vers bloed en trainees in raden van toezicht.

‘Dat vind ik inderdaad ook los van de Wet Toetreding Zorgaanbieders. Maar deze nieuwe wet maakt vers bloed wel extra nodig. En het is ook een prachtige kans. We hebben te maken met een nieuwe generatie. Zorgpersoneel dat meer denkt in een life-work balans, maar denk ook aan digitale skills. Het zou heel goed zijn als we ook meer toezichthouders werven die aansluiten bij de huidige maatschappij. Of dat ook iemand direct uit de schoolbanken kan zijn? Het is denk ik wel goed om enige werkervaring te hebben. Maar –zeg- mensen van 30-40 jaar, zouden prima toezichthouder kunnen worden. Nu is de gemiddelde leeftijd van een zorgtoezichthouder 55 jaar. In dit kader heb ik inderdaad ook een lans gebroken voor trainees. Waarom laten we jonge mensen niet wat vaker meekijken bij vergaderingen om zo het vak te leren? Natuurlijk heb je dan vragen als “moeten we een geheimhoudingsverklaring tekenen”, maar de keren dat ik in raden waar ik zelf in zit, trainees voorstelde, vond iedereen het prima. Het zijn allemaal middelen om de vijver van toezichthouders meer te vullen en het werkt ook verfrissend. Maar denk ook aan de politiek. Na bijvoorbeeld gemeenteraadsverkiezingen komen soms wethouders zonder werk te zitten. Waarom benaderen we die niet voor toezichtfuncties? Ze zijn er uitermate geschikt voor. Als NVTZ hebben we ook een Zoek & Vind ontwikkeld waar mensen zich kunnen aanbieden als toezichthouder en waar ook instanties hun vraag naar toezichthouders kunnen plaatsen. Wij helpen kandidaten onder meer met het opstellen van een goed CV. Allemaal tools om de vijver te vullen.

Tot slot….

‘Marcel Levi schreef pas een column dat je voor het runnen van een patatzaak meer diploma’s nodig hebt dan een voorzitter van de raad van bestuur voor een zorgorganisatie. Dat vond ik wat kort door de bocht. Impliciet kun je die vergelijking doortrekken naar toezichthouders. Heb je daar diploma’s voor nodig? Inmiddels is wel duidelijk lijkt me dat je voor toezicht gekwalificeerde mensen nodig hebt, al dan niet met diploma. Het is een van de uitdagingen van de NVTZ om komende tijd gekwalificeerde toezichthouders te vinden en op te leiden. Vanwege de Wet Toetreding Zorgaanbieders, maar ook omdat “vers bloed” sowieso wenselijk is.’