‘Zet “schaarste” vaker op agenda boardroom’

Grondstoffen, arbeidskrachten, energie, financiering…. Ze hebben één ding gemeen: het is anno 2025 allemaal schaars. Daarom moet ‘schaarste’ vaker op de bestuurstafel komen als gespreksonderwerp, concludeert strategie-consultant en onderzoeker Nick Hageraats op basis van het Berenschot Strategie Trendsonderzoek 2025. ‘En strategie moet niet alleen lange termijn zijn maar een combinatie van langetermijndenken met een flexibele, kortcyclische aanpak met frequentere evaluaties.’ Van strategische planning naar strategische lenigheid. En ook: ‘Geopolitieke ontwikkelingen vragen om structureel andere ketenkeuzes.’

De inkt van het Strategie Trendsonderzoek 2025 was amper droog, toen de Amerikaanse president Trump zijn handelsoorlog begon. De enquête voor het trendsonderzoek was al gesloten en vermoedelijk zouden de uitkomsten nu licht anders zijn geweest. Toch pikte het Berenschot onderzoek de signalen van een trendbreuk al wel op. Zie ook de titel van het rapport: Omgaan met schaarste in geopolitieke onzekere tijden. De aandacht voor geopolitieke zaken in de boardroom verdubbelde qua aandacht namelijk afgelopen jaar al: van zes naar twaalf procent. Nick Hageraats: ‘Vorig jaar schrokken we. Geopolitiek was voor slechts zes procent van de bedrijven een strategisch thema. Dat is nu dus fors hoger maar nog altijd vrij laag.’ Hij maakt wel een nuance: ‘Het verschilt enorm per sector. Bij bijvoorbeeld internationaal opererende bedrijven en bedrijven die iets in de defensiemarkt doen, is de aandacht van geopolitieke zaken een stuk groter. Maar in de breedte is het nog altijd geen topissue in de boardroom. Dat komt mogelijk ook omdat veel bedrijven het misschien een abstract onderwerp vinden. De gevolgen en impact van deze geopolitieke ontwikkelingen zien we namelijk wel duidelijk, óók voor bedrijven die niet internationaal actief zijn.’ Afgelopen maanden hebben heel duidelijk gemaakt hoe geopolitieke zaken iedereen raken. Importtarieven of onzekerheden over de toelevering van grondstoffen en materialen zijn daarvan natuurlijk heel direct een goed voorbeeld.

Boardagenda

Als iets voor Hageraats het handelen van Trump de laatste maanden duidelijk heeft gemaakt, is dat de board het onderwerp strategie en geopolitiek wel vaker prominent op de agenda mag zetten. ‘Wat we overall zien is dat er steeds meer schaarste optreedt: niet toevallig de titel van het rapport. Er is duidelijk schaarste en behoefte aan grondstoffen, iets dat ook blijkt door Trump zijn uitspraken, maar we zien schaarste ook in de energie, de hoeveelheid arbeid dat we ter beschikking hebben en ook financiering is schaars. Investeerders staan niet meer te springen.’ Hageraats kan het rijtje ‘schaarste’ nog wel langer maken. Innovatie en investeringen in R&D zijn ook schaarser geworden. ‘Zeker nu Europa meer op zichzelf wordt teruggeworpen, zouden we innovatie en R&D juist moet opvoeren, ook ten behoeve van onze concurrentiepositie.’ Opmerkelijk in het rapport ook: China als afzetmarkt wordt als iets minder belangrijk gezien. Hageraats: ‘We zien dat men minder afhankelijk van China wil worden, omdat het als  een wispelturige partner wordt gezien.’ De VS wordt in het trendsonderzoek door circa één op de vijf deelnemers als toekomstige groeimarkt gezien. Europa is juist een krimpmarkt qua strategie voor bedrijven. Hageraats: ‘Kan best zijn dat als we het onderzoek nu zouden doen die verwachtingen anders zijn (de vragenlijst is in januari en februari afgenomen). Ik denk dat je in dit rapport al wel kunt zien dat de wereld aan het verschuiven is en dat bestuurders daar meer en frequenter over na moeten denken. Geopolitieke ontwikkelingen vragen om structureel andere strategische (keten)keuzes.’

Strategie

Was strategie vaak gericht op de lange termijn, het Strategie Trendsonderzoek 2025 stelt dat er een betere mix moet komen tussen lange termijn, korte termijn en flexibiliteit. Hageraats: ‘De afgelopen maanden in de VS zijn natuurlijk een goed voorbeeld. Op dit moment kun je bijna wekelijks je strategie wel herijken. Je blijft een stip op de horizon nodig hebben (lange termijn), maar je moet veel sneller leren schakelen. Strategie moet een combinatie zijn van langetermijndenken met een flexibele, kortcyclische aanpak met frequentere evaluaties.’ Boodschap is in elk geval: blijf constant kritisch kijken. Hageraats: ‘We moeten van statische plannen naar strategische lenigheid.’

Duurzaamheid

Nog een opmerkelijke uitkomst uit het Trendsonderzoek. Duurzaamheid neemt in belang af als strategisch thema. ‘Inderdaad opvallend’, zegt Hageraats. ‘Gedaald van 23 naar 19 procent. Ik denk dat dat deels te verklaren is uit de veranderende wet- en regelgeving. De CSRD-regels zijn afgezwakt en we zien dat dit voor bedrijven een reden is om hier minder hoog op in te zetten.’ Het is beetje een spagaat voor Hageraats. ‘Tegelijkertijd zie je dat duurzaamheid wel degelijk een strategisch issue is. Duurzaam produceren, denk aan circulariteit, kan juist schaarste aan grondstoffen voorkomen. Door hergebruik beperk je schaarste. Voor ons blijft duurzaamheid dan ook een strategisch belangrijk issue. Ook is en blijft het een verwachting vanuit klanten en personeel.’ Zelfde geldt een beetje voor arbeid. Tekort aan arbeidskrachten is nog altijd het nummer één thema als het gaat over strategische discussies in de boardroom. Toch ook hier een neergaande curve (van 46 naar 39 procent). Hageraats: ‘Mogelijk zijn de tekorten op de arbeidsmarkt een onderdeel van de dagelijkse praktijk geworden. Eerder was het een werkgevervraagstuk, nu gaat het meer om het efficiënter inzetten van personeel. We hebben nu eenmaal te dealen met de tekorten, het is een gegeven.’

Regeldruk en wetgeving

Gestegen qua belang in de rankings van het Strategie Trendsonderzoek is ook wetgeving en regulering. Een kwart van de respondenten noemt dat een belangrijk strategisch thema. Hageraats: ‘Er komt veel wetgeving op ondernemers af, wat in sommige gevallen beperkend is. Uit ons onderzoek blijkt dat 49% van de deelnemers wil dat de overheid meer inzet op kwaliteit en stabiliteit van overheidsbeleid, en 28% wenst dat voor fiscale regelgeving en het belastingklimaat. Kortom, we zien dat men meer behoefte heeft aan zekerheid en stabiliteit.’ AI wordt ook genoemd in het rapport, al is dat nog te vaak in relatie tot ChatGPT, terwijl AI veel meer is dan dat. Volgens het Trendsonderzoek kan AI juist bijdragen aan het oplossen van ‘schaarste’ in de volle breedte.

Download hier het hele Berenschot Strategie Trendsonderzoek 2025.