Ronald Buitenhuis

Na Unilever vertrekt ook het hoofdkantoor van Shell naar het Verenigd Koninkrijk. En zit DSM op de wip? Hoe erg is het dat multinationals Nederland de rug toekeren? Een overwinning op het neoliberalisme, een bevestiging van het allengs krimpende corporate Nederland of een triomf van roerige beleggers? Moeten toezichthouders zich achter de oren krabben? Volgen er meer? Hoe is ons vestigingsklimaat eigenlijk? Vragen te over. Hugo Reumkens van Van Doorne verkent het veld. ‘De ganzen vliegen in het najaar naar het zuiden, omdat het weer hier guurder wordt. Dat geldt ook wel een beetje voor het Nederlandse vestigingsklimaat dat het guurder wordt.’

Alleen wanneer na een crisis ook de onderlinge relaties, het zelfvertrouwen en de trots op de organisatie worden hersteld, kan een organisatie weer terugkomen aan de top. Betoogt Theo van Iperen in zijn nieuwe boek ‘Terug aan de Top’. Een boek gebaseerd p een bekroond onderzoek bij INSEAD dat een uniek model oplevert voor herstel van organisaties na een crisis.

Ergens op de formatietafel van het nieuwe kabinet ligt de notitie Actuele kwesties, klassieke afweging: een verkenning naar de governance van het Nederlandse digitaliseringsbeleid. Achterliggende vraag: moet er (bijvoorbeeld) een aparte minister komen voor digitale zaken, gezien het disruptieve karakter van digitalisering van de samenleving. Henk den Uijl is een van de opstellers van de diginotitie en concludeert onder meer: ‘Er is niet één goede oplossing, maar het onderwerp heeft wel meer gezicht nodig.’ Immers: politiek is symboliek. En ook: ‘Er bestaan geen snelle antwoorden op trage vragen’.

De corona-periode heeft ons meer dan ooit geleerd dat we meer niet dan dat we wel kunnen beheersen. ‘De stoïcijnse mindset legt de nadruk op het accepteren van de realiteit. Het doel is om dat kleine beetje wat je wél kunt bepalen, op een goede manier te sturen’, stelt oud-schaatser Mark Tuitert in zijn nieuwe boek Drive, train je stoïcijnse mindset. ‘En blijf niet hangen in boosheid.’

Het is hoog tijd voor nieuw toezichthouderschap, bepleit Leo van de Voort, auteur van het boek Vensters op waarde. ‘De Nederlandse bestuurder is lui en risico-avers. We zijn Rijnlands aan het voortkabbelen.’ Een oproep om - ook als commissaris - barbaar van je eigen organisatie te zijn. ‘De wereld verandert, maar corporate governance blijft in de kern steeds hetzelfde.’

Na de Tweede Kamerverkiezingen doet Den Haag er tijdens de formatiebesprekingen volgens Sofie Dreef, senior consultant bij Berenschot, goed aan om een visie te ontwikkelen op regionale samenwerking. Daarin moet de Wet Gemeenschappelijke Regelingen (Wgr) zeker een plek krijgen. Deze wet regelt dat gemeenten, provincies en waterschappen - als toezichthouders op beleid - kunnen samenwerken in publiekrechtelijke constructies.

Bijzondere paradox. PSV-directeur Toon Gerbrands heeft thuis een kast vol managementboeken staan. Tegelijkertijd trapt hij in zijn laatste boek 'Soms is alles wel eens waar' tegen 52 heilige managementhuisjes. ‘Ik gebruik managementboeken als basis. Daarna moet je zelf het verschil maken.’ Over de zinloosheid van heisessies, netwerkbijeenkomsten die alleen goed zijn voor de horeca en de crux van leiderschap: tijd, timing en bescheidenheid.

Disrupties als corona en versnelde digitalisering zorgen ervoor dat toezicht steeds dichter op het bestuur zal kruipen, voorspelt Berenschot-topman en verse CCV-toezichthouder Hans van der Molen. Als een harmonica moet toezicht zich als adviseur bemoeien met het bestuur, maar ook weer afstand nemen. ‘Maar de harmonica zal wel steeds minder ver uitrekken.' Over de zoektocht naar de rol van de ‘betrokken commissaris’ en de nieuwe toezichtfunctie van Hans van der Molen: ‘Ik wil CCV uitdagen nog meer in het private domein te doen.’

Volgens Einstein kun je problemen niet oplossen met de denkwijze die het veroorzaakt heeft. Met andere woorden: zijn de huidige leiders wel in staat om de grote uitdagingen van nu te tackelen? Toezicht zou bij uitstek het gremium zijn om bestuurders uit te dagen tot meer visie en andere oplossingsrichtingen. De Berenschot-webinars Zelfleiderschap met oer-commissaris Alexander Rinnooy Kan en oer-activist Marianne Thieme gaan onder meer in op dit prangende vraagstuk.

Het ongekende niveau van grensoverschrijdende investeringsstromen van de laatste tien jaren is voorbij, stelt Hugo Reumkens van Van Doorne. Alle steunmaatregelen zijn nationaal, terwijl bijna alle ondernemingen internationaal werken. Dat gaat voor spanning zorgen. Geen V- of W-curve maar een Nike Swoosh: diepe val en langzame groei. En: ‘Ik vrees dat het “samen lossen we het op” van de beginfase, omslaat in verscherpte tegenstellingen.’