Digitalisering

Commissarissen en toezichthouders worstelen vaak met toezicht op digitalisering en AI. Rogier Nelissen, tot voor kort coo Bergman Clinics Nederland en aankomend commissaris, doet concrete aanbevelingen: veranker digitalisering in de samenstelling én (overlegstructuur) van de rvc/rvt en zie erop toe dat de impact, met zowel kansen als risico’s, wordt geïntegreerd in strategie en bedrijfsvoering. 

Artificial intelligence verovert de wereld in snel tempo. Hebben er straks nog wel commissarissen van vlees en bloed zitting in de bestuurskamer?

De raad van toezicht moet bewaken dat zorgorganisaties van waarde blijven door digitale transformatie. Eerst moet het toezicht zich richten op een veilige verandercultuur, het digitaal DNA en het op de agenda krijgen en houden van digitalisering. Later verschuift het accent naar het monitoren en borgen ervan als integraal onderdeel van de organisatie en het toezicht, schetst Sanne Gooskens, principal consultant van zorgadviesbureau Performation en aankomend toezichthouder.

De inzet van data, algoritmes en artificial intelligence kan niet alleen positieve, maar ook negatieve gevolgen hebben. Hoe kunnen commissarissen bewaken en waarborgen dat de organisatie er op een gecontroleerde en verantwoorde manier mee omgaat? Muriël Serrurier Schepper, zelfstandig data- en AI-expert en aankomend commissaris, ontwikkelde een praktisch framework voor het stellen van de juiste vragen en het vergaren van de benodigde kennis.

Toezichthouders onderschatten de strategische impact van digitalisering en overschatten hun eigen kennis op dit gebied. Dat blijkt uit de 1-meting digitale transformatie in boardrooms in Nederland, die werd gepresenteerd op het lustrumsymposium van NR Governance. Vergeleken met de 0-meting van vier jaar geleden is er zorgwekkend weinig veranderd.

Ergens op de formatietafel van het nieuwe kabinet ligt de notitie Actuele kwesties, klassieke afweging: een verkenning naar de governance van het Nederlandse digitaliseringsbeleid. Achterliggende vraag: moet er (bijvoorbeeld) een aparte minister komen voor digitale zaken, gezien het disruptieve karakter van digitalisering van de samenleving. Henk den Uijl is een van de opstellers van de diginotitie en concludeert onder meer: ‘Er is niet één goede oplossing, maar het onderwerp heeft wel meer gezicht nodig.’ Immers: politiek is symboliek. En ook: ‘Er bestaan geen snelle antwoorden op trage vragen’.

Commissarissen hebben vaak onvoldoende kennis en inzicht om de impact van de digitale transformatie te kunnen inschatten en daarmee adequaat toezicht te houden. Marion Mulder, specialist in technologische innovatie en zelf aankomend commissaris, schetst wat er nodig is om daarin verandering te brengen. Inclusief handige begrippenlijst, plus de bijbehorende vragen voor de eerstkomende commissarissenvergadering.  

‘Technologie doet niets zonder de mens’, vindt topcommissaris Arjen Dorland. Zonder de menskant benadeel je zowel medewerkers als klanten. Welke vragen moet een commissaris stellen over technologieprojecten? En welke aandacht verdienen de menselijke aspecten daarbij? Marc Welters van EY sprak hierover met topcommissaris Arjen Dorland.

Digitale transformatie heeft de laatste jaren grote impact gehad in de financiële sector. Banken, verzekeraars en in mindere mate ook pensioenfondsen zijn volop bezig met digitalisering en merken de invloed van bigtechs en fintechs in hun sector. Mede hierdoor verandert het risicobeeld van deze organisaties, neemt het toezicht toe en moet zwaar geïnvesteerd worden in risicobeheersing en compliance. Casper Hermans, partner IT Risk Assurance BDO, geeft antwoord op de vraag: Hoe moet een commissaris omgaan met digitale transformatie in het toezicht op een financiële instelling en waarop moet gelet worden?

Met het toenemende gebruik van algoritmen nemen ook de risico's toe die deze ‘geautomatiseerde voorspellers’ met zich meebrengen. Generaliseren leidt immers zomaar tot discrimineren en dat is ongewenst. Heeft u daar als toezichthouder of commissaris zicht op? Kent u de ethische keuzes die in de organisatie worden gemaakt bij het gebruik van algoritmen? KPMG-partners Muel Kaptein en Wim Touw bespreken de vier belangrijkste aandachtspunten en de rode vlaggen.

Voor raden van toezicht van (semi)publieke organisaties is het in deze tijd van openbare verantwoording van belang om maatschappelijke voelsprieten te hebben en te zorgen voor tweerichtingsverkeer in communicatie met de stakeholders. Via een jaarverslag verantwoording afleggen is niet meer van deze tijd, zo kwam naar voren tijdens de jaarlijkse conferentie van de verschillende verenigingen van toezichthouders, waaronder de NVTZ.

‘Bijscholen van personeel in digitale vaardigheden heeft hoge prioriteit omdat mensen met de juiste skills buiten de deur nauwelijks te vinden zijn’, zegt Bastiaan Starink, specialist people & organisation bij PwC. ‘Het is daarbij wel van belang dat bedrijven hun HR-data op orde hebben.’ Starink gaat in op de belangrijkste uitkomsten van het internationale PwC-onderzoek onder CEO’s, Talent Trends 2019.

Raden van toezicht in zorg en welzijn maken al redelijk vaak gebruik van digitale tools voor vergaderingen en onderlinge samenwerking, zo blijkt uit een enquête van de NVTZ onder de leden. Zorgtoezichthouders zetten digitale middelen echter nog te weinig in voor de zichtbaarheid van de rvt in de organisatie en externe online monitoring.

In de Nederlandse boardroom is te weinig oog voor de strategische potentie van digitalisering. Bestuurders en commissarissen zien vooral bedreigingen en weinig kansen. Verder ontbreekt het vaak aan inzicht en ervaring op dit terrein, zo blijkt uit de Nulmeting digitale transformatie. Een oproep uit de zaal tijdens de presentatie van de nulmeting: ‘Commissarissen zouden hun kleinkinderen moeten meenemen naar de vergadering.’

Op 12 maart 2019 is het onderzoek "Nulmeting digitale transformatie in boardrooms in Nederland" overhandigd aan Hans de Boer. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van Nationaal Register en Nederland ICT in samenwerking met VNO-NCW. 

Moet elke raad van commissarissen een lid met kennis van kunstmatige intelligentie in zijn of haar portefeuille hebben? Die vraag kwam aan bod tijdens het meest recente commissarissendebat van Deloitte. Catelijne Muller en Evert Haasdijk deelden hun visie op de kansen en uitdagingen van kunstmatige intelligentie in de bijeenkomst.

Hoe bewust zijn commissarissen zich van het belang van digitalisering, hoe actief ondersteunen ze het bestuur en hebben ze daarvoor de juiste kennis in huis? Een nieuw onderzoek van Nationaal Register en Nederland ICT wil antwoord geven op die vragen. Hoogleraar Valerie Frissen roept commissarissen op om deel te nemen aan het onderzoek en zo een bijdrage te leveren aan de noodzakelijke professionalisering.