NR Governance Kennisbank

Marije Lely.
Toezichtfunctie: lid raad van toezicht Reinier de Graaf ziekenhuis met portefeuille innovatie en digitalisering.
'Het ziekenhuis heeft mij benaderd vanwege mijn ervaring in digitale transformatie, waarbij het mij niet enkel over digitalisering en innovatie an sich gaat, maar ook over hoe je verandering binnen een organisatie kunt mobiliseren en realiseren. Ook in de zorg gaat het niet alleen om digitalisering en slimme inzet van scalable innovaties om een versnelling te realiseren, maar ook over het creëren van de mindset, cultuur en adoptiebereidheid bij medewerkers en patiënten.'

De discussie over het stakeholdermodel of Rijnlands model zal in 2025 steeds meer momentum krijgen. Commissarissen moeten zich rekenschap geven van het veranderende maatschappelijke verwachtingspatroon omtrent hun rol. Dat vraagt om toezicht op evenwichtige belangenbehartiging, vroegtijdig signalen oppikken vanuit de samenleving en openstaan voor alternatieve governancestructuren, stellen Maarten Appels en Tessa van Berchum van Van Doorne.

De voordrachtscommissaris heeft zich ontwikkeld tot een regisseur, changeagent, stakeholdersteward en hoeder van het Rijnlands perspectief binnen de governancedriehoek, zo kwam naar voren tijdens het jaarcongres van de Alliantie Medezeggenschap & Governance. Al lijkt het ook tijd voor een volgende stap. ‘Álle commissarissen moeten oog hebben voor belangen van stakeholders.’ En: komt er een gedragscode voor ondernemingsraden?

De publieke sector in Nederland besteedt steeds meer aandacht aan transparantie en verantwoording over duurzaamheid. Onderzoek van PwC laat zien dat organisaties in de publieke sector vooruitgang boeken, maar dat er daarnaast nog veel kansen zijn om met de Europese richtlijn CSRD impact te maken.

Wanneer is het beter om nee te zeggen tegen een commissariaat? Michel Frequin, vennoot Custom Management Interim Directeuren, benoemt de valkuilen en dilemma’s voor kandidaat-commissarissen. Een eerlijke afweging voor het al of niet aanvaarden van toezichtfuncties kan zowel de commissaris als de organisatie een hoop ellende besparen.

Raden van toezicht bij zelfstandige bestuursorganen vervullen een bufferfunctie tussen minister en zbo-bestuur. Ze hebben zicht op de dagelijkse bedrijfsvoering en kunnen kritischer vragen stellen, zonder de schijn van politiek gemotiveerde beïnvloeding. Het is dan ook zinvol om bij (grote) zbo’s een raad van toezicht verplicht te stellen. Een analyse op persoonlijke titel van Cornelis van der Werf.

Hans van der Molen, directievoorzitter Berenschot Groep, ziet brede welvaart als resultante van meerdere inspanningen en bij voorkeur deel van de mindset van een verantwoordelijk leider. En al verschuift het zwaartepunt van de economische welvaart naar het oosten: er valt in Europa en in Nederland nog een wereld te winnen.

In een tijd waarin leiderschap onder een vergrootglas ligt en veranderingen sneller gaan dan ooit, is het bouwen aan vertrouwen de sleutel tot succes. Het nieuwst boek van Oscar David (organisatiepsycholoog en bestuursadviseur): ‘De biografie van vertrouwen’, is een logisch vervolg op zijn eerdere werk over macht. Macht stelt leiders in staat richting te geven, maar vertrouwen zorgt ervoor dat anderen die richting willen volgen. Dit boek is een oproep aan bestuurders om vertrouwen te herstellen waar het kan en te bouwen waar het moet.

Werkgeverschap, kwaliteit van zorg, medezeggenschap en duurzaamheid. Het zijn de leidende thema’s waarmee de NVTZ (Nederlandse Vereniging van Toezichthouders in Zorg en Welzijn) de komende jaren aan de slag gaat. Ans Verstraeten, directeur NVTZ, neemt ons mee in een korte vooruitblik op de belangrijkste activiteiten in 2025. ‘In het kader van de vooruitgang van het Integraal Zorgakkoord besteden we in 2025 extra aandacht aan de rol van raden van toezicht bij netwerksamenwerking.’

Weten toezichthouders eigenlijk wel hoe er afscheid van vertrekkende medewerkers wordt genomen, vraagt columnist Anthon van der Horst (GITP) zich af, die met deze column overigens zelf ook afscheid neemt. ‘Goede offboarding maakt je een aantrekkelijke werkgever.’

Jeanine Helthuis, multi-commissaris.
Nieuwe toezichtfunctie: lid van de rvc van Transdev NL.
'Transdev heeft mij benaderd vanwege mijn langjarige ervaring als commissaris én mijn expertise van openbaar vervoer, opgedaan in de twaalf jaar dat ik commissaris was bij ProRail. Transdev verzorgt busvervoer, ambulancezorg en taxi-on-demand (wmo vervoer).'

Saskia Kramer volgde in 2016 bij NR Governance de Leergang Board Potentials. Het leverde haar niet veel later een zetel op in de rvc van Haag Wonen, op basis van een voordracht vanuit de huurders. Inmiddels is ze voorzitter van die raad. De Leergang als opmaat naar een toezichtcarrière. ‘De rol vanuit voordracht levert je een mooi beeld op vanuit twee perspectieven: de raad en de huurder. Zo kun je je afwegingen als raad ook beter zichtbaar maken’, aldus Kramer.

Hoe vaak loop je door de fabriek of frontoffice? Draai je wel eens een dag mee op de afdeling klantenservice? Praat je even gemakkelijk met de productiemedewerker als met het management en de staf? Het zijn vragen die commissarissen vaker aan hun directeur of bestuurder zouden moeten stellen, aldus Leo Epskamp, vennoot van Custom Management Interim Directeuren. ‘Leiders moeten hun oor te luisteren leggen binnen de gehéle organisatie.’

Rijksuniversiteit Groningen doet onderzoek naar de effectiviteit van online vergaderen door de raad van commissarissen/toezicht. Anthon van der Horst (GITP), kenner van boardroom dynamics, ziet voor- én nadelen van online vergaderen. ‘Door verplicht online vergaderen tijdens de coronapandemie is het disfunctioneren van een bestuurder te laat aan het licht gekomen.’ Online vergaderen kan als het om informeren en hamerstukken gaat, vindt Van der Horst. ‘Stel jezelf de gewetensvraag: heb ik genoeg voeling als toezichthouder? Ja, dan kan online. Nee, zoek elkaar fysiek op.’

Het Ledenfestival van de NVTZ (28 november) heeft dit jaar als thema: Samenspel met de Samenleving. Schaarste aan mensen en middelen vraagt om een andere organisatie en inrichting van zorg en welzijn. Dat zet de samenleving in beweging. Ans Verstraeten, directeur van de NVTZ: ‘We roepen onze leden op de verbinding met de samenleving te maken en de maatschappelijke opgaven bespreekbaar te maken in de bestuurskamer. Door met verschillende betrokken partijen te praten en zonder oordeel naar elkaar te luisteren, kom je samen tot betere oplossingen.’

Het kabinet-Schoof wil werk maken van een productiviteitsagenda, zo staat in het regeerprogramma. De miljoenennota toont volgens PwC's hoofdeconoom Barbara Baarsma echter een andere realiteit: bezuinigingen op onderwijs en onderzoek, geen buffer voor financiële tegenvallers en wispelturig beleid. Ook voor commissarissen een boeiende analyse van de context waarin toezichtorganisaties moeten acteren.

Bij familiebedrijven met spreiding in aandeelhouderschap kan een Stichting Administratiekantoor (STAK) helpen bij de scheiding tussen leiding en eigendom en een evenwichtige belangenbehartiging. Daarbij is het vastleggen van afspraken in een familiestatuut cruciaal voor de rolvastheid van de betrokken governancepartijen en het voorkomen van conflicten en stuurloosheid, stelt Peter van den Bent, vennoot van Custom Management Interim Directeuren.

Het voorstel om de vergoeding van de commissarissen van Triodos Bank met 75% te verhogen werd snel weer ingetrokken na felle kritiek van de aandeelhouders. Bij ABN Amro zei de staat meermalen nee tegen een stijging van de remuneratie van de toezichthouders. De honorering van commissarissen komt steeds meer onder het maatschappelijk vergrootglas te liggen. Als rvc plannen voor verhoging? Houd rekening met de gevoeligheid in de samenleving en zeg zo nodig: ‘Nu even niet.’

Governance is bij uitstek het vehikel om innovatie in goede banen te leiden. Dat constateren Pieter Vos en Cor Calis in de whitepaper van de NVTZ die over dit onderwerp gaat.

Hij was ceo van Royal Swinkels (voorheen Bavaria). Nu is hij voltijds commissaris/adviseur. Nou ja, voltijds. Met vijf toezichthoudende functies is hij niet meer dan een dikke week per maand bezig. ‘Van mij mag de Irrgang-norm van vijf punten wel wat ruimer.’ Over onboarden bij de familie, lege schappen en vriendelijk personeel in de supermarkt en ruimte voor ‘kleine ballen’. En over telefoon en toezicht zegt Jan-Renier Swinkels: ‘Ik hoop dat bestuurders me bellen als er iets is.’

Productieproblemen oplossen, een crisis managen, of jonge mensen binden en boeien in een krappe arbeidsmarkt: de variatie aan uitdagingen voor 21e-eeuwse ondernemingen vraagt om leiderschap op maat. Hoe kunnen commissarissen in deze dynamiek het juiste type leider benoemen? Paul van Gerwen, vennoot van Custom Management Interim Directeuren, schetst de contouren van leiderschap 2.0: situationeel, dienend en soepel schakelend tussen zichtbaarheid en onzichtbaarheid.

Raden van commissarissen moeten toezicht houden op de gewenste balans tussen stakeholderbelangen in de aansturing van zorgorganisaties. Dat vraagt om een brede scope, een stevige discussie over duurzame waardecreatie in de boardroom en een gedegen externe verantwoording, stelt Jantien de Jong, zorgondernemer en aankomend toezichthouder.

De aandacht voor sociale veiligheid is inmiddels onmisbaar geworden binnen onze samenleving. Het gaat niet alleen om het gevoel van veiligheid dat medewerkers ervaren, ook leiderschap speelt een essentiële rol door passende maatregelen te treffen. Monique van der Meer, organisatiepsycholoog, toezichthouder en changemanager van grote organisatietransities bij Berenschot, geeft haar inzichten over het belang van sociale veiligheid in organisaties. ‘Toezichthouders moeten (mede) zorgen voor een cultuur van openheid en rechtvaardigheid.'

Boudewijn de Haan, Managing Director Equity bij Anthos.
Nieuwe bestuursfunctie: penningmeester Dinamo Fonds.
'Ik heb veel ervaring in het beheer van aandelenportefeuilles voor institutionele beleggers. Verantwoord beleggen – duurzaamheid – is een belangrijk thema. Het Dinamo Fonds is een vermogensfonds. Goed financieel beheer is van groot belang om projecten duurzaam te kunnen blijven ondersteunen.'

De Alliantie Medezeggenschap en Governance (AMG) reikt tijdens de maand van de Medezeggenschap (februari 2025) bij de SER in Den Haag de Driehoek 3D Trofee uit. Een prijs voor de organisatie die bij de dialoog tussen toezichthouder, bestuurder en medezeggenschap echt het verschil maakt.

Bestuurders bevinden zich in een complex krachtenveld, omringd door verschillende mensen die hen in zekere mate coachen. Dit kan formeel zijn, zoals met een professionele coach, maar veel vaker gebeurt dit informeel in gesprekken met toezichthouders, collega-bestuurders, vrienden of zelfs de partner thuis. De vraag die hierbij opkomt is: hoe coach je een bestuurder effectief? En wat houdt het coachen van een bestuurder precies in? Anthon van der Horst (GITP) over complexiteit als rode draad.

De bestuurssecretaris wordt gezien als een diener van het bestuur, hoeder van de organisatie en linking pin tussen de bestuurders en toezichthouders. Het beroep van bestuurssecretaris houdt tegenwoordig echter veel meer in. Het boek De Bestuurssecretaris van Niek Kraan beschrijft wie en wat de bestuurssecretaris anno 2024 is.