Tekorten op de arbeidsmarkt prioriteit #1

Ja, de (krappe) arbeidsmarkt is dan wel een gespreksonderwerp aan de overlegtafel van bestuurders en commissarissen, toch komt dit onderwerp volgens senior managing consultant Meindert Flikkema van Berenschot vaak nog te laat aan bod. ‘Opeens gaat het niet meer qua bemanning en is het motto: Houston we have a problem.’ Zijn advies: stel als toezichthouder tijdig de goede vragen over de arbeidsmarkt en wees veeleisend als het gaat om de door bestuurders gedeelde informatie. Want: 'Dit is nog maar het begin.'

Berenschot voert al jaren een strategieonderzoek uit. De arbeidsmarkt staat daarin sinds kort prominent bovenaan de agenda in de boardroom. Wat komt er op ons af qua arbeidsmarkt problematiek?

‘Al vijftien jaar voert Berenschot dit onderzoek uit en de laatste twee jaar staat de arbeidsmarkt op nummer één als aandachtsgebied in de bestuurskamer. Uit interviews die ik deed voor dit onderzoek bleek echter: dit is nog maar het begin. Schaarste van arbeid wordt een structureel probleem in nagenoeg alle sectoren.’

U bent zelf ook toezichthouder. U ervaart zelf ook een krapte op de arbeidsmarkt?

‘Ik ben toezichthouder in het onderwijs en in de advocatuur. In beide sectoren speelt het probleem van een te krappe arbeidsmarkt. Dat dit probleem ook speelt in de advocatuur, verbaast misschien. Toch zie ik dat het daar ook voorkomt, terwijl het aantal rechtenstudenten niet afneemt. Misschien zijn er veel buitenlandse studenten die na hun studie weer teruggaan naar huis en het beeld daardoor vertroebelt. Ik hoor signalen dat kantoren aan de Amsterdamse Zuidas en bijvoorbeeld kantoren in de regio Utrecht vechten om het toptalent. Hoe trek je advocaten aan en hoe houd je ze vast? In het onderwijs merk ik dat deze arbeidsmarktdiscussie daar weliswaar speelt, maar het onderwerp ook weer op de achtergrond is geraakt in de gesprekken van de raad van toezicht met het bestuur. Dit komt door de unieke werksituatie op de scholen tijdens de coronaperiode. Toch is het is wel zaak een onderwerp als arbeidsmarkt constant te blijven agenderen in het toezicht.’

Dat gebeurt onvoldoende? Is de arbeidsmarkt een bestuurlijk stiefkindje?

‘Ik denk dat het onderwerp arbeidsmarkt bij heel veel organisaties echt wel op de agenda staat. Toch zie je dat er te vaak te laat wordt geacteerd op het voorkomen van deze krapte. Het is toch te vaak: ach, we redden het voor nu nog wel. We kunnen nog wel mensen vinden. Maar opeens is het arbeidspotentieel op. Dan lukt het niet meer om personeel te vinden.’

Wat is een goed advies over dit onderwerp aan de toezichtsorganen? Hoe houd je het onderwerp arbeidsmarkt scherp bij de bestuurders?

‘Door constant vragen te blijven stellen. Vraag om een overzicht van de instroom, doorstroom en uitstroom van personeel. Houd het aantal dagen dat vacatures openstaan bij en analyseer of de trends positief of negatief zijn. Wees kritisch op de informatie die je krijgt als toezichthouder. Vaak vinden bestuurders dat lastig. Dit vergt veel uitzoekwerk, maar het is ontzettend belangrijk om een vinger aan de pols en het onderwerp op de agenda te houden. Vaak zijn organisaties te veel bezig met de afzetmarkt. Besteed ook aandacht aan de arbeidsmarkt. En misschien nog belangrijker: probeer een verbinding te maken tussen de afzetmarkt en arbeidsmarkt. Zorg dat je kernwaarden en je purpose aansluiten bij wat mensen zoeken in het werk en tegelijkertijd bij wat klanten aanspreekt. Heb een verhaal als organisatie. Maak van je organisatie een great place to work on sustainable solutions for customers who care. Spreek als toezichthouder een bestuur erop aan of het daar stappen in zet. Vraag ook hoe bestuurders zelf hun kernwaarden in de praktijk brengen. En hoe zij zelf de waarden doorleven en voorleven. Dat levert mooie discussies en inzichten op. Het vragen naar voorbeelden helpt enorm om voortgang te boeken. In de advocatuur zie ik dat er steeds minder mensen de ambitie hebben om partner te worden. Op al dat soort ontwikkelingen moet je tijdig inspelen. Ik zie nog te vaak dat er geen langetermijnarbeidsmarktbeleid is. En dan is het opeens: Houston, we have a problem. Bestuurders denken er naar mijn waarneming nog wel eens te makkelijk over. Ze onderschatten wat er op hen afkomt. Ben je te laat, dan heb je steeds minder tijd om te repareren. Het is de taak van de toezichthouders om niet te snel genoegen te nemen met wat bestuurders vertellen. Elf jaar geleden was de belangrijkste vraag in een boardmeeting: welke nieuwe producten en diensten gaan we ontwikkelen. Nu is de belangrijkste vraag: hoe vinden en binden we toptalent voor het ontwikkelen van nieuwe producten en diensten?’

Was u verbaasd over de top-5-klassering van het Berenschot Strategie Onderzoek?

‘Ik was verbaasd dat het onderwerp inflatie zo laag scoorde. In de boardrooms was er nauwelijks aandacht voor dit onderwerp. De verwachting was dat dit een van de topics in de bestuurskamer zou zijn, maar het scoorde wonderlijk genoeg niet hoog. Ik kan dit niet goed verklaren. Maar misschien denken bestuurders dat dit issue wel in de lagere regionen van de organisatie wordt opgelost.’

Wat kunnen commissarissen en toezichthouders met een strategieonderzoek dat Berenschot jaarlijks uitbrengt?

‘Ik denk dat het handig is om als toezichthouder aan de hand van het strategieonderzoek je eigen agenda te bepalen. Door kennis te nemen van de top-issues uit dit onderzoek, heb je ook direct de aandachtspunten voor je eigen organisatie op een rijtje. Deze onderwerpen doen er kennelijk toe in de bestuurspraktijk, hoe zit dat bij onze organisatie? Ook de ondernemingsraden kunnen daarvan profiteren. Zij  hebben vaak toch een informatieachterstand en kunnen zo ook snel vragen stellen over belangrijke thema’s die misschien anders niet zo snel op het netvlies staan. De uitkomsten van het Strategie Trendsonderzoek van Berenschot helpt je om vragen te stellen over actuele onderwerpen uit de boardroom.’ 

Vraag hier het Strategisch Trendonderzoek van Berenschot aan.