Bent u een kikker of zit u bij de kapper?

Column

Een raad van commissarissen of toezicht staat vaak voor het dilemma van de eigen verantwoordelijkheid versus die van het bestuur. Wanneer moeten toezichthouders afstand houden en stilzitten en wanneer moeten ze juist in beweging komen en ingrijpen? Anthon van der Horst, executive consultant bij GITP, brengt het antwoord op deze complexe vraag terug tot een simpele metafoor.

Verantwoordelijkheid

U kent allemaal het gezegde: wie geschoren wordt, moet stilzitten. De gedachte erachter is dat het proces van scheren opperste concentratie vraagt van degene die scheert en dat bewegen door degene die wordt geschoren afleidt en tot ongelukken kan leiden. Het gezegde wordt vaak gebruikt in de context van een beurscrash. Gaan de beurskoersen hard naar beneden, dan moet je niet teveel bewegen (verkopen), maar even rustig afwachten. De koersen herstellen zich wel weer. Maar het is wel spannend als ze naar beneden gaan!

Kwetsbare positie

Wie geschoren wordt, heeft daar zelf voor gekozen. Dat veronderstelt een vorm van zelfregie. De geschorene houdt zich doorgaans dan ook keurig aan de regel om stil te zitten. Dat is immers in zijn eigen belang. Het is natuurlijk wel spannend, zeker voor degene die nog niet vaak geschoren is. Je bevindt je in een kwetsbare positie, geeft veel verantwoordelijkheid aan de scheerder en vertrouwt erop dat deze zijn werk goed, vakkundig doet.

Vertrouwen op vakbekwaamheid

Als toezichthouder moet u ook vaak stilzitten, niet bewegen en er maar op vertrouwen dat de bestuurder vakbekwaam is, ondanks de kwetsbare positie waarin u zich bevindt. Je zou kunnen zeggen dat het gezegde ‘wie geschoren wordt, moet stilzitten’ de rol van toezichthouder en bestuurder in zekere zin ondersteunt. Geef de bestuurder de verantwoordelijkheid (u hebt als raad van commissarissen of raad van toezicht zelf gekozen voor uw positie) en ga niet op zijn of haar stoel zitten als het spannend wordt. Blijf stilzitten.

Langzame gewenning

Er is echter nog een andere toepasselijke metafoor, die van de kikker. Ook die metafoor kent u wel: zet een kikker in koud water en hij voelt zich op zijn gemak en zal stilzitten. Voer langzaam de temperatuur op tot het kookpunt is bereikt en wat gebeurt er? Helaas (voor de kikker): niets. De kikker blijft door langzame gewenning aan de temperatuur stilzitten en legt uiteindelijk het loodje.

Te laat!

Ook hier kunnen we een parallel trekken met het werk van de raad van commissarissen of toezicht. De leden van de raad hebben hun positie ingenomen in een goed draaiende organisatie met een uitstekend bestuur. Uw vertrouwen als toezichthouder is (terecht) groot. Dan wordt het warmer, er ontstaan problemen, signalen dat het niet meer zo goed gaat. U blijft vertrouwen houden: de persoon van de bestuurder, maar ook de andere leden van de raad zijn immers nog steeds dezelfde en het liep toch allemaal goed. U koestert de eerdere comfortabele situatie waarin u zich bevond. Tja en dan kookt het water ineens en bent u te laat. Er is crisis. U voelde wel dat het heet werd, maar door langzame gewenning kwam u niet in actie.

Wordt u geknipt of zit u in heet water? 

Als raad van commissarissen of toezicht staat u vaak voor het dilemma: wanneer moeten wij verantwoordelijkheid geven of juist nemen? Wanneer moeten wij bewegen, iets doen, ingrijpen? De grens tussen de raadsverantwoordelijkheid en de bestuurlijke verantwoordelijkheid is nooit voor 100 procent scherp. Merkt u dat u meer wilt doen, maar heeft u het gevoel: dat mag ik niet als lid van de raad, of krijgt u om die reden zelfs kritiek? Dan kunt u zich afvragen of u geknipt wordt, of in heter wordend water zit. In het laatste geval: laat u niet terugfluiten, maar verbreed uw zorg. In tegenstelling tot kikkers kunnen wij communiceren en praten. Misschien ziet u het goed en zijn uw mederaadsleden blij dat u constateert dat het water inderdaad onaangenaam warm is geworden. U vervult dan een belangrijke rol: de raad kan zo nodig tijdig ingrijpen. Maar blijkt u bij de kapper te zitten, dan beweegt u te veel en zal uw bestuurder terecht zeggen dat u stil moet zitten. Luister dan goed, want in dat geval is het is uw rol om goed stil te zitten en de bestuurder, de professional, zijn werk te laten doen. U ziet er daarna weer fris geschoren uit.

Klik hier voor contact met Anthon van der Horst.