Luister vandaag naar de leiders van morgen

Tijdens het eerste Next Gen Round Table Event, georganiseerd door EY, discussieerden aankomende commissarissen over de leiderschapsuitdagingen van nu en later. Ze pleiten voor systeemverandering om een doorbraak in verduurzaming te bewerkstelligen. De smartphone-generatie heeft verder een scherp oog voor de kansen, maar ook voor de risico’s en gevaren van artificial intelligence, analyseert Evelien van Niekerk van EY.

De prikkelende visie van de volgende generatie leiderschaps- en toezichttalent kan bijdragen aan een duurzamer en toekomstbestendiger bedrijfsvoering, zo kwam naar voren in het eerste Next Gen Round Table Event, georganiseerd door EY. Tijdens de bijeenkomst discussieerden 35 young talents onder de 35 jaar over de leiderschapsuitdagingen van nu en later, waaronder duurzaamheidstransformatie en de digitale revolutie: twee bepalende thema’s voor de toekomst van de mensheid. De beslissingen erover worden echter genomen door de huidige generatie oudere bestuurders in de boardroom, die de gevolgen daarvan zelf nooit zal ondervinden. De young professionals en aankomend commissarissen gaven hún visie op de noodzaak tot intergenerationeel bestuur en toezicht, verduurzaming van de bedrijfsvoering en de impact van artificial intelligence op businessmodel en samenleving.

Contact met de top ad hoc en vrijblijvend

‘Ervaren bestuurders en commissarissen moeten leren luisteren naar jonge mensen, naar de stem van de volgende generatie’, wordt tijdens de bijeenkomst gesteld. In de praktijk blijkt dat lang niet altijd het geval. Áls organisaties al een jongerennetwerk hebben – young boards positioneren zich overigens steeds vaker als next of open minded – is er doorgaans slechts ad hoc en vrijblijvend contact met de top, laat staan invloed op de besluitvorming.

In elke rvc een twintiger of dertiger?

Ook in raden van commissarissen ontbreken vaak jonge toezichthouders: de gemiddelde leeftijd is 60,7 jaar. Terwijl juist jongere rvc-leden de besluitvorming kunnen verrijken, zo wordt opgemerkt: ze hanteren een andere invalshoek en helpen groepsdenken voorkomen, weten wat er maatschappelijk leeft, hebben meer belang bij een duurzamer toekomst en bezitten kennis van innovatie en artificial intelligence. Zou dus elke rvc een twintiger of dertiger moeten benoemen? Dat is een discussiedeelnemer te kort door de bocht. ‘Een jonge commissaris met een zevenvinkjesachtergrond zal geen nieuw perspectief inbrengen.’

Jonge commissaris moet weerstand overwinnen

Jonge toezichthouders die wél toetreden tot een rvc worden soms geconfronteerd met latente weerstand van de zittende generatie, die hen niet ervaren genoeg vindt. Een van hen: ‘Als 32-jarige had ik moeite om gehoord te worden door de andere commissarissen. Dat lukte pas doordat ik beschikte over de professionele expertise waaraan op een gegeven moment behoefte ontstond.’ De les: alleen jong zijn is dus niet genoeg om effectief zijn in een toezichtfunctie.

Maatschappelijke impact of winst?

Welke bijdrage willen de jonge talenten leveren aan een duurzamer en toekomstbestendiger bedrijfsvoering? Sturen ze op maatschappelijke impact of winst? ‘Dat moet hand in hand gaan’, wordt gesteld. Maar in de praktijk blijkt dat lastig, zo heeft ook deze generatie al ervaren: ‘Als koploper in duurzaamheid loop je aan tegen het systeem: kapitaalverstrekkers, aandeelhouders en klanten kijken toch nog vooral naar rendement en prijs. Sommige bedrijven denken daarom dat innoveren momenteel alleen maar geld kóst, zonder zicht op de opbrengsten van langetermijninvesteringen.’

‘Geef patenten vrij’

Voor meer positieve impact moet er dan ook een systeemverandering plaatsvinden, aldus de leiders van later. Er wordt gepleit voor een gelijk speelveld in overheidsregulering, het stimuleren van verduurzaming door aantrekkelijker financieringsvoorwaarden, engagement van grote beleggers, duurzaamheidseisen aan leveranciers en bewustwording en subsidiëring van de klant/consument bij het maken van verantwoorder keuzes.

Bedrijven moeten op hun beurt de focus verleggen naar open source-innovatie. ‘Houd nieuwe duurzaamheidstechnologie niet voor jezelf, maar geef patenten vrij, zodat andere organisaties en landen ook stappen kunnen zetten.’

AI: the good…

Naast duurzaamheid staat artificial intelligence (AI) hoog op de agenda van de toekomstige topbestuurders van Nederland. De generatie die is opgegroeid met smartphones en internet is tech savvy, maar tegelijkertijd tech sceptic. AI biedt bedrijfsleven en maatschappij grote kansen, aldus de millennials, zoals een efficiencyslag, een andere inrichting en beleving van werk en slimmer presteren. Een radioloog-ziekenhuisbestuurder aan tafel: ‘AI stelt kankerdiagnoses sneller en beter dan ik.’

… the bad and the ugly

Maar de nextgen-leiders hebben door hun technologische kennisvoorsprong ook een open oog voor de risico’s en gevaren van AI: het vergroot de kloof tussen de haves en have-nots, de bias in algoritmes kan leiden tot maatschappelijke uitsluiting en als we niet uitkijken wordt de wereld straks geregeerd door machines. Al klinkt er ook relativering: ‘AI is gewoon een nieuwe tool in de vierde industriële revolutie die we als wereld doormaken.’

Waar is de rode knop?

De snelle ontwikkeling van AI moet in goede banen worden geleid, zo wordt benadrukt: met (geharmoniseerde) regulering en het van jongs af aan trainen van mensen om bronnen en feiten niet blindelings te vertrouwen, maar te checken. ‘We moeten zelf kritisch blijven nadenken.’ Bovendien moet de mens in control blijven. ‘AI kan ons helpen om besluiten te nemen, maar mag nooit besluiten vóór ons nemen.’ En: ‘We moeten op de rode knop kunnen drukken.’

Ethische grenzen stellen

Dan zijn er nog de ethische vragen rond AI: hoe voorkom je misbruik en manipulatie? Strekt de verantwoordelijkheid van AI-leveranciers zich uit tot de toepassing ervan in klantenkring, keten en samenleving? Welke ethische grenzen hanteer je? De meningen zijn verdeeld. Een jonge professional: ‘Als bedrijf zijn we op aarde om winst te maken. Zolang er geen sprake is van regulering, leveren we gewoon aan iedereen.’ Maar er wordt ook gepleit voor een collectief moreel kompas: ‘We moeten toe naar een minder transactiegerichte en meer stakeholdergeoriënteerde businessgemeenschap, waarbij we in ecosystemen samenwerken aan een verantwoorde inzet van AI.’

Toekomstcommissaris

Het zal waarschijnlijk nog wel even duren voor de leiders van morgen de Nederlandse boardrooms hebben bereikt, maar door nú al beter te luisteren naar jong talent kunnen organisaties hun koers voor de komende decennia beter bepalen. Een mooie suggestie aan een van de discussietafels: benoem in rvc’s een ‘toekomstcommissaris’. En wat ligt er nu meer voor de hand dan voor die positie een twintiger of dertiger te selecteren?

Klik hier voor meer informatie en contact met Evelien van Niekerk, EY Nederland Manager Real Estate Consulting Services.

Dit artikel is ook verschenen in het EY-magazine Zicht op Toezicht. Klik hier om het volledige magazine en alle artikelen over toezicht te lezen.