NR Governance Kennisbank

Shirley Mathoera.
Bestuursfunctie: bestuurslid Stichting Nationaal Register Commissarissen en Toezichthouders.
'Ik ben benaderd als lid van het bestuur vanwege mijn vermogen om diversiteit, gelijkwaardigheid & inclusie te bevorderen en om verschillende inzichten te laten horen, wat bijdraagt aan inclusieve besluitvorming en een bredere maatschappelijke impact.'

Een grondig begrip van technologie en de organisatiedoelstellingen, samenwerken met financiële experts en datawetenschappers en oog hebben voor de potentiële gevaren van AI: met die randvoorwaarden kan kunstmatige intelligentie het toezicht helpen optimaliseren, stelt Bram Gubbels, managing partner van communicatieadviesbureau X-Ingredient en aankomend commissaris.

Overbrugging na het vertrek van een directeur, operationele problemen, een crisis of een dreigend faillissement: het zijn klassieke redenen voor de raad van commissarissen om de hulp van een interim directeur in te roepen. Toch besluiten toezichthouders soms niet of te laat tot de inzet van tijdelijke externe ondersteuning, op basis van onjuiste argumenten. Gerard Rohaan, vennoot van Custom Management Interim Directeuren, schetst vijf misvattingen.

Interessante exercitie voor de zomervakantie: wie is uw rolmodel? Hebt u er ooit over nagedacht wie uw karakter heeft gevormd?

Uit het McKinsey-onderzoek CEO Excellence komen zes taken naar voren die voor een bestuurder belangrijk zijn. Anthon van der Horst (GITP) beschouwt ze en voegt er enkele aanbevelingen aan toe.

#MeToo. Affaires en intimidatie bij Studio Sport. De Wereld Draait Door en The Voice… Grensoverschrijdend gedrag staat vol in de spotlights. En niet alleen bij de omroepen. Het is onderdeel van onze maatschappij. Alumni van de NR Academy lieten zich in Madurodam een middag inspireren rondom de vraag wat ‘grenzen' zijn en wat de rol van toezicht erin is. Bestuurders en toezichthouders zijn immers ook ‘douaniers’ bij de grens van wat binnen een organisatie acceptabel is. Over erkenning, reflectie, mildheid en ook: ‘Jouw stijl van besturen is uiteindelijk terug te vinden op de werkvloer van de organisatie.’ Overall conclusie: weet wat deze tijd nodig heeft.

De Verklaring Omtrent Risicobeheersing gaat onderdeel uitmaken van de Corporate Governance Code. Maar of de invoerdatum per 1 januari 2025 haalbaar is, valt nog te bezien. Het doel is om met de VOR stappen voorwaarts te zetten in de kwaliteit van bestuur/toezicht wat betreft risicobeheersing. Er is voldoende ruimte voor eigen keuzes en de auditcommissie krijgt een nadrukkelijke rol bij deze verklaring van het bestuur, zo bleek tijdens het Governance Update Webinar over de VOR.

Bij disfunctioneren van zorgprofessionals is de rol van interne en externe toezichthouders verschillend en het wettelijk kader leidend. Door samenwerking, open communicatie en reflectie kan een gezamenlijke visie worden ontwikkeld, resulterend in een robuuster toezichtsysteem dat patiënten en de maatschappij op de eerste plaats zet, aldus Marjan Stegeman, gynaecoloog en Medisch Manager Kwaliteit en Veiligheid bij het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis in Tilburg.

Jonge ondernemers kunnen profiteren van de gerijpte ervaring en het netwerk van ‘ouwe rotten’: eerst in een raad van advies, later in een raad van commissarissen. Dat kan helpen voorkomen dat startups en scale-ups voortijdig ten onder gaan door te snelle en onbeheerste groei, stelt Arjan Bijman, vennoot van Custom Management Interim Directeuren.

De complexe vraagstukken van deze tijd vragen om een bredere kijk en om meer samenwerking in ecosystemen. Alleen dan kunnen organisaties succesvol zijn en relevant blijven. Dat zegt Agnes Koops-Aukes, CEO van accountants- en advieskantoor PwC, in de podcast CEO’s op koers. Ook stof tot nadenken voor commissarissen en toezichthouders.

Op 6 juni ging Nederland naar de stembus om zijn vertegenwoordigers in het Europees Parlement te kiezen. Om goed geïnformeerd te zijn en te blijven heeft Berenschot twaalf informatieve artikelen geschreven en er een (digitaal) boek van gemaakt. Met een voorwoord van Berenschot-CEO Hans van der Molen.

Vooruitlopend op de traditionele bordesscène: nu er een regeerakkoord ligt, moet er een nieuw kabinet van PVV, VVD, NSC en BBB worden gevormd. Welke parallellen (en verschillen) zijn er aan te wijzen tussen de rol van formateur Richard van Zwol bij het samenstellen van de ministersploeg en de werkgeversrol van de raad van commissarissen of raad van toezicht bij bestuurlijke benoemingen? En: de bed & best practices van de portefeuilleverdeling en het vinden van de juiste poppetjes.

In de huidige dynamische en uitdagende omgeving is het organiseren van kritisch vermogen een kritische succesfactor voor bedrijven, volgens Casper van Leusden, vennoot van Custom Management Interim Directeuren. Daarbij gaat het niet alleen om een goede governancestructuur, maar vooral om leiderschap dat tegenspraak van interne en externe stakeholders omarmt en integreert in de processen, besluitvormingsmechanismen en cultuur van de organisatie. Commissarissen kunnen daarop toezien en de ceo of dga ook zélf tegenspel bieden.

De geopolitieke ontwikkelingen zijn een zorg voor Alan Brookes, zo blijkt uit een interview met de CEO van Arcadis voor de video- en podcastserie van PwC. ‘Dit jaar vinden in zeventig landen verkiezingen plaats. De uitslagen kunnen direct invloed hebben op onze projecten.’ Verder staan de race naar net zero en diversiteit & inclusie hoog op de agenda. Het gesprek bevat ook voor commissarissen waardevolle inzichten over actuele toezichtthema’s.

Het groeiende wantrouwen in de samenleving jegens gezagsdragers raakt ook de top van organisaties. Bestuurders moeten intern vertrouwen creëren door transparantie, communicatie, betrokkenheid en zorgzaamheid. Als ze daar niet in slagen, moeten toezichthouders hun daarop durven aanspreken, stelt Anthon van der Horst, executive adviseur GITP. En: ‘Durf uzelf onderdeel van het medewerkerstevredenheidsonderzoek te maken.’

Prof. dr. Annemieke Roobeek, hoogleraar Strategie en Transformatiemanagement op Nyenrode Business Universiteit, Oprichter/directeur van MeetingMoreMinds en 30 jaar ervaring als commissaris in diverse bedrijven, organisaties en sectoren.
Toezichtfunctie: lid raad van commissarissen van Randstad Groep Nederland B.V.
'Ik ben benaderd omdat ik naast expertise over innovatie, duurzaamheid en strategie in tijden van transformaties, veel kennis heb van hoe je de governance in een gouden driehoek het beste gestalte kan geven.'

Na “Onder Commissarissen” is er nu het nieuwe boek van Marilieke Engbers (dit keer samen met Pim Bouwman): over het ongezegde, macht en denkfouten in de bestuurskamer.

Steeds meer zorginstellingen vinden toezichthouders via het matchingsplatform NVTZ Zoek+Vind. Hoe staat het ermee? En wat zijn de ervaringen met deze manier van matchen? We vroegen het aan Marius Buiting, directeur bij de NVTZ. ‘Er ontstaan matches die zowel zorg- en welzijnsinstellingen als de toezichthouder meerwaarde bieden.’

‘Sympathiek’ noemt Maarten Appels van Van Doorne het gezamenlijke initiatief van D66 en NSC om een nieuwe rechtsvorm te introduceren. De RV: de Rentmeesterschap Vennootschap. ‘Het is goed en belangrijk dat steward ownership in de belangstelling staat. Tegelijkertijd vrees ik dat het wetgevingstraject voor een aparte rechtsvorm lang zal gaan duren en het daarnaast hoogst onzeker is of een dergelijke nieuwe rechtsvorm er zal komen’, aldus Appels.

Volgens Annet de Lange, hoogleraar aan de Open Universiteit en senior managing consultant bij Berenschot, spelen arbeidsmarkt en duurzame inzetbaarheid nog altijd een te ondergeschikte rol aan de toezichttafel. Terwijl schaarste en inzetbaarheid ‘wicked problems’ zijn. ‘Geef de HR audit een prominentere rol. Laat je inspireren door koplopers en let ook op de implementatie van je (arbeidsmarkt) adviezen als toezichthouder’, adviseert De Lange.

Commissarissen en toezichthouders worstelen vaak met toezicht op digitalisering en AI. Rogier Nelissen, tot voor kort coo Bergman Clinics Nederland en aankomend commissaris, doet concrete aanbevelingen: veranker digitalisering in de samenstelling én (overlegstructuur) van de rvc/rvt en zie erop toe dat de impact, met zowel kansen als risico’s, wordt geïntegreerd in strategie en bedrijfsvoering. 

Had de raad van commissarissen van Ajax de bestuurlijke crisis bij de beursgenoteerde voetbalclub kunnen voorkomen? Een analyse van Marijke Smallegange, als eindopdracht voor de Leergang Board Potentials van NR Governance.

Debby Woesthuis, directeur Facilitair Bedrijf UMC Utrecht.
Toezichtfunctie: commissaris bij Cyclus NV, op voordracht van de OR.
'Cyclus trekt mij ook vanwege mijn groene hart: de bijdrage die Cyclus dagelijks levert aan duurzaamheid. Maar ook de essentiële taak die zij uitvoert, want we kunnen als samenleving echt niet zonder afvalverwerking. Ik was de eerste commissaris die achter de wagen hing als stage, om het PMD op te halen.'

In zijn maandelijkse column beschouwt Anthon van der Horst (GITP) twee incidenten: die rond Ajax en Heineken. Hij werpt onder meer de volgende vraag op: ‘De één wordt armer en ontslagen en de ander wordt vreselijk veel rijker en niet ontslagen. Wat is eigenlijk het echte verschil? Is dat het morele kompas?’

Een klassieke managementfout bij organisaties in transitie: gebrek aan strategische en operationele focus. Te veel tegelijk aanpakken leidt tot stuurloosheid, verandermoeheid en demotivatie. Leo Epskamp, vennoot van Custom Management Interim Directeuren, schetst de basis van (toezicht op) een succesvol transformatieproces: keuzes maken, prioriteiten stellen en timing. ‘Bepalen wat je als organisatie níet doet is soms belangrijker dan wat je wel doet.’

In de videoserie CEO’s op koers van PwC praat journalist Paul Laseur onderweg in de auto met ceo’s over hun ambities en uitdagingen. Dit keer: Manon van Beek. Volgens de ceo van netbeheerder TenneT zorgen duurzaamheid, betrouwbaarheid en betaalbaarheid voor de juiste balans in de Nederlandse stroomvoorziening en daarmee voor de energietransitie. Ook voor commissarissen biedt het gesprek waardevolle inzichten.

Mooie analogie. Ook voor toezichthouders. Wat kunnen bestuurders leren van hoe piloten worden getraind? ‘Anders dan piloten doen veel managers maar wat.’

Voor bedrijven is het in deze tijd bijna een ‘verplichting’ om te transformeren. Als ze dat niet doen, nemen de kosten onverantwoord toe. Dat zegt Dick Richelle, bestuursvoorzitter van Vopak, in de nieuwe video- en podcastserie CEO's op koers van PwC. De interviews in deze serie bieden ook waardevolle inzichten voor commissarissen: wat beweegt ceo’s en hoe gaan ze om met transformatie?

Chipfabrikant ASML heeft gedreigd om Nederland (deels) te verlaten. Baggeraar Boskalis verplaatst al een deel van de werkzaamheden van het hoofdkantoor naar Abu Dhabi. Ook andere multinationals maken zich zorgen over het verslechterende Nederlandse vestigingsklimaat. Wat moet politiek Den Haag doen om een exodus te voorkomen? EY formuleerde op basis van rondetafelgesprekken met topbestuurders en -commissarissen vorig najaar zes oplossingsrichtingen. En: wordt het tijd voor een regeringscommissaris Tech of Vestigingsklimaat?

Intern toezichthouders van zorg- en welzijnsorganisaties moeten duurzaamheid agenderen en prioriteren om bewustzijn te creëren bij bestuurders en de organisatie in actiemodus te helpen komen, aldus NVTZ-voorzitter Aad Koster. ‘De kunst is om duurzaamheid te integreren in het sociale en omgevingsbeleid.’

Inspiratie is de brandstof voor zakelijk succes en leiderschap. Geef als commissaris naast formele zaken dus ook aandacht aan het onderwerp inspiratie in de boardroom, bepleit Anthon van der Horst, executive adviseur GITP. Niet om kritisch te zijn, maar om te helpen het bestuur nog effectiever te maken. ‘Wat je aandacht geeft groeit.’

Raden van commissarissen moeten het toezicht op verduurzaming beter inbedden in hun toezichtrol, suggereert onderzoek. Dat geldt vooral voor de inrichting van de rvc, de kennis en expertise, de kwalitatieve reflectie en de verslaglegging. Elma Mieras-van Hijum, directeur coöperatie Rabobank en aankomend commissaris, doet concrete aanbevelingen.